آموزش راه اندازی استوریج برای سرویس های مجازی سازی و کلود (FreeNAS)

FreeNAS امکانات متعددی برای مدیریت داده‌ها و فایل‌ها ارائه می‌دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به پشتیبانی از ZFS، RAID، اشتراک‌گذاری فایل از طریق SMB، NFS، AFP، iSCSI و FTP، پشتیبان‌گیری خودکار و رمزنگاری داده‌ها اشاره کرد.

ویژگی‌های کلیدی FreeNAS

1. پشتیبانی از ZFS
   FreeNAS از سیستم فایل ZFS (Zettabyte File System) استفاده می‌کند که یکی از پیشرفته‌ترین و پایدارترین سیستم‌های فایل در جهان است. این سیستم از SnapShotها، فشرده‌سازی داده، deduplication و RAID سطح بالا پشتیبانی می‌کند که باعث بهبود امنیت و کارایی می‌شود.
2. مدیریت از طریق رابط گرافیکی (Web UI)
   FreeNAS دارای یک رابط کاربری تحت وب است که مدیریت و پیکربندی سیستم را برای کاربران ساده می‌کند. تمامی تنظیمات و مانیتورینگ‌ها از طریق این رابط قابل انجام هستند.
3. اشتراک‌گذاری فایل در شبکه
   FreeNAS از پروتکل‌های مختلفی مانند SMB (ویندوز)، NFS (لینوکس/یونیکس)، AFP (مک)، FTP و iSCSI پشتیبانی می‌کند و امکان راه‌اندازی یک فایل سرور قدرتمند را فراهم می‌کند.
4. RAID و حفاظت از داده‌ها
   این سیستم‌عامل از انواع RAID نرم‌افزاری (RAID-Z، RAID-Z2، RAID-Z3، Stripe، Mirror) پشتیبانی می‌کند که باعث افزایش امنیت و در دسترس بودن داده‌ها می‌شود.
5. پشتیبان‌گیری و SnapShotها
   FreeNAS قابلیت Snapshot گیری از داده‌ها را دارد که در صورت حذف یا خراب شدن اطلاعات، امکان بازگردانی آن‌ها را فراهم می‌کند. همچنین می‌توان از سیستم برای پشتیبان‌گیری اتوماتیک و آفلود کردن داده‌ها استفاده کرد.
6. رمزنگاری و امنیت پیشرفته
   FreeNAS از رمزنگاری سطح دیسک و احراز هویت دو مرحله‌ای پشتیبانی می‌کند و امکان کنترل دسترسی کاربران را نیز فراهم کرده است.
7. پشتیبانی از ماشین‌های مجازی و Docker
   از نسخه‌های جدید FreeNAS، امکان اجرای ماشین‌های مجازی (VM) و Docker Containerها به کمک تکنولوژی bhyve فراهم شده است که این ویژگی، FreeNAS را به یک راهکار همه‌کاره تبدیل می‌کند.

کاربردهای FreeNAS

1. ساخت فایل سرور (File Server)
   یکی از متداول‌ترین کاربردهای FreeNAS، راه‌اندازی یک سرور ذخیره‌سازی تحت شبکه برای به‌اشتراک‌گذاری فایل‌ها در سازمان‌ها، شرکت‌ها و حتی مصارف شخصی است.
2. راه‌اندازی سرور پشتیبان‌گیری (Backup Server)
   با توجه به ویژگی‌های SnapShot و پشتیبانی از RAID، می‌توان از FreeNAS به‌عنوان سرور بکاپ‌گیری استفاده کرد تا داده‌های حیاتی سازمان یا سیستم‌های شخصی در برابر از بین رفتن محافظت شوند.
3. ذخیره‌سازی برای ماشین‌های مجازی (VM Storage)
   FreeNAS می‌تواند به‌عنوان فضای ذخیره‌سازی برای سرورهای مجازی‌سازی مانند VMware ESXi، Proxmox و Hyper-V عمل کند. به کمک iSCSI و NFS، ماشین‌های مجازی می‌توانند به FreeNAS متصل شوند و از آن به‌عنوان فضای ذخیره‌سازی مرکزی استفاده کنند.
4. رسانه سرور (Media Server) برای استریم فایل‌های چندرسانه‌ای
   FreeNAS با پشتیبانی از Plex Media Server و Emby می‌تواند به‌عنوان یک سرور استریم رسانه‌ای برای مدیریت و پخش فیلم‌ها، موسیقی‌ها و تصاویر در شبکه استفاده شود.
5. ذخیره‌سازی ابری خصوصی (Private Cloud Storage)
   با نصب سرویس‌هایی مانند Nextcloud، می‌توان FreeNAS را به یک فضای ابری شخصی تبدیل کرد که جایگزین مناسبی برای Google Drive یا Dropbox خواهد بود.
6. راه‌اندازی سرور FTP و اشتراک‌گذاری فایل از راه دور
   FreeNAS امکان راه‌اندازی سرور FTP یا SFTP را فراهم می‌کند که می‌توان از آن برای انتقال فایل‌ها از راه دور و دسترسی امن به داده‌ها از اینترنت استفاده کرد.
7. ادغام با دایرکتوری‌های سازمانی
   FreeNAS از Active Directory، LDAP و Kerberos پشتیبانی می‌کند و می‌توان آن را به ساختارهای امنیتی سازمانی متصل کرد تا کاربران با حساب‌های خود به داده‌ها دسترسی داشته باشند.

نصب و راه‌اندازی FreeNAS

۱. دانلود و نصب FreeNAS

ابتدا باید ایمیج ISO FreeNAS را از وب‌سایت رسمی FreeNAS دانلود کرده و آن را روی یک فلش USB یا دیسک بوتیبل نصب کنید. برای این کار می‌توان از ابزارهایی مانند Rufus در ویندوز یا dd در لینوکس استفاده کرد.

۲. بوت کردن سیستم از روی USB و نصب FreeNAS

بعد از بوت شدن از روی USB، مراحل نصب را طی کنید و سیستم‌عامل را روی یک درایو مجزا (ترجیحاً SSD) نصب کنید.

۳. تنظیمات اولیه FreeNAS

بعد از نصب، با وارد شدن به رابط وب FreeNAS، می‌توان دیسک‌ها، شبکه، اشتراک‌گذاری‌ها و سطح دسترسی‌ها را تنظیم کرد.

۴. راه‌اندازی اشتراک‌گذاری فایل‌ها

برای مثال، برای راه‌اندازی یک اشتراک SMB (ویندوز)، می‌توان از طریق رابط وب این کار را انجام داد، یا از طریق کامندلاین به این صورت اقدام کرد:

zfs create tank/share
chmod 777 /mnt/tank/share
sysrc samba_enable="YES"
service samba start

۵. ایجاد یک iSCSI Target

برای راه‌اندازی iSCSI جهت اتصال به سرورهای مجازی‌سازی، می‌توان از کامند زیر استفاده کرد:

sysrc iscsi_target_enable="YES"
service ctld start

جمع‌بندی

FreeNAS یک سیستم‌عامل متن‌باز و رایگان برای ایجاد فضای ذخیره‌سازی تحت شبکه (NAS) است که از ویژگی‌هایی مانند ZFS، RAID، اشتراک‌گذاری فایل، پشتیبان‌گیری، رمزنگاری و اجرای ماشین‌های مجازی پشتیبانی می‌کند. این سیستم را می‌توان برای ذخیره‌سازی ابری شخصی، سرور بکاپ، استریم فایل‌های چندرسانه‌ای و اتصال به ماشین‌های مجازی استفاده کرد. با رابط کاربری تحت وب و قابلیت‌های پیشرفته، FreeNAS یک راهکار ایده‌آل برای مدیریت داده‌های سازمانی و شخصی محسوب می‌شود.

تفاوت‌های FreeNAS با NASهای سخت‌افزاری

✅ نرم‌افزاری در مقابل سخت‌افزاری: FreeNAS یک سیستم‌عامل نرم‌افزاری است که روی سخت‌افزارهای معمولی نصب می‌شود، درحالی‌که NASهای سخت‌افزاری مانند Synology، QNAP یا Western Digital به‌صورت یک دستگاه آماده عرضه می‌شوند.

✅ هزینه و انعطاف‌پذیری: FreeNAS رایگان است و می‌توان آن را روی سخت‌افزارهای مختلف اجرا کرد، اما NASهای تجاری هزینه‌بر هستند و محدودیت‌های سخت‌افزاری دارند.

✅ سیستم‌فایل ZFS: FreeNAS از ZFS استفاده می‌کند که ویژگی‌هایی مانند SnapShot، RAID-Z و فشرده‌سازی داده‌ها را ارائه می‌دهد. بسیاری از NASهای سخت‌افزاری از EXT4 یا Btrfs استفاده می‌کنند که امکانات کمتری دارند.

✅ پشتیبانی از افزونه‌ها و مجازی‌سازی: FreeNAS قابلیت اجرای ماشین‌های مجازی (VM) و Docker را دارد، اما بسیاری از NASهای تجاری چنین قابلیتی ندارند یا محدود هستند.

✅ کنترل بیشتر بر تنظیمات: در FreeNAS امکان پیکربندی دستی تمامی سرویس‌ها وجود دارد، اما در NASهای سخت‌افزاری معمولاً فقط یک رابط گرافیکی محدود برای مدیریت ارائه می‌شود.

پیکربندی اشتراک‌گذاری فایل در FreeNAS به‌صورت کامندی

📂 مسیر فایل مربوطه: /etc/samba/smb.conf

nano /etc/samba/smb.conf

🔹 افزودن تنظیمات زیر برای اشتراک‌گذاری SMB:

[Shared_Folder]
    path = /mnt/data
    read only = no
    browsable = yes
    guest ok = yes

ذخیره و خروج از ویرایشگر (CTRL+X → Y → Enter)

🔹 راه‌اندازی مجدد سرویس Samba:

service samba restart

تفاوت‌های FreeNAS با SAN (Storage Area Network)

✅ پروتکل‌های ارتباطی: FreeNAS از پروتکل‌های NAS مانند SMB، NFS و AFP استفاده می‌کند، اما SAN از iSCSI و Fibre Channel بهره می‌برد که برای ارتباط سطح بلوک (Block-Level) طراحی شده‌اند.

✅ روش ذخیره‌سازی: FreeNAS مانند دیگر NASها، فایل‌بیس (File-Based) است، اما SAN از روش بلوک‌بیس (Block-Based) استفاده می‌کند که برای دیتابیس‌ها و سیستم‌های مجازی‌سازی بهینه‌تر است.

✅ مقیاس‌پذیری و هزینه: SAN معمولاً در سطح Enterprise استفاده می‌شود و هزینه بالایی دارد، اما FreeNAS یک راهکار مقرون‌به‌صرفه برای ذخیره‌سازی تحت شبکه ارائه می‌دهد.

✅ کاربردها: SAN بیشتر در دیتاسنترها و سازمان‌های بزرگ برای اجرای سرورها و پایگاه‌های داده استفاده می‌شود، اما FreeNAS برای شرکت‌های کوچک، کاربران حرفه‌ای و پشتیبان‌گیری از داده‌ها مناسب‌تر است.

راه‌اندازی iSCSI در FreeNAS برای شبیه‌سازی عملکرد SAN

📂 مسیر فایل مربوطه: /etc/ctl.conf

nano /etc/ctl.conf

🔹 افزودن تنظیمات زیر برای ایجاد یک Target iSCSI:

target iqn.2025-03.local.freenas:target0 {
    alias "My_iSCSI_Target"
    lun 0 {
        path /mnt/data/iscsi_lun0.img
        size 50G
        device-id "disk1"
    }
}

ذخیره و خروج از ویرایشگر (CTRL+X → Y → Enter)

🔹 راه‌اندازی سرویس iSCSI:

service ctld restart

جمع‌بندی

FreeNAS در مقایسه با NASهای سخت‌افزاری، انعطاف‌پذیری بالاتر، هزینه کمتر و امکانات پیشرفته‌تری دارد، اما نیازمند دانش فنی بیشتری است. از سوی دیگر، SAN به‌دلیل روش ارتباطی بلوک‌بیس، برای محیط‌های سازمانی بزرگ مناسب‌تر است، درحالی‌که FreeNAS برای کاربران حرفه‌ای و سازمان‌های کوچک انتخاب مناسبی محسوب می‌شود.

آغاز توسعه FreeNAS (۲۰۰۵ – ۲۰۱۱)

اولین نسخه FreeNAS در سال ۲۰۰۵ توسط Olivier Cochard-Labbé، یک توسعه‌دهنده فرانسوی، منتشر شد. او این پروژه را به عنوان یک راهکار رایگان و منبع‌باز برای ذخیره‌سازی تحت شبکه ایجاد کرد که کاربران بتوانند بدون هزینه بالا از قابلیت‌های NAS بهره‌مند شوند. FreeNAS در ابتدا بر پایه FreeBSD توسعه یافت و از پروتکل‌های استانداردی مانند CIFS (Samba)، NFS، FTP و iSCSI پشتیبانی می‌کرد.

در سال ۲۰۰۹، این پروژه به مرحله‌ای رسید که پشتیبانی از ZFS را به‌عنوان یک قابلیت کلیدی اضافه کرد. ZFS به دلیل قابلیت‌های پیشرفته‌ای مانند بررسی یکپارچگی داده‌ها، فشرده‌سازی و Snapshotها، یک گزینه ایده‌آل برای سیستم‌های NAS محسوب می‌شد.

در سال ۲۰۱۰، توسعه‌دهندگان اصلی پروژه تصمیم گرفتند که FreeNAS را به یک نسخه کاملاً جدید ارتقا دهند و رابط کاربری مبتنی بر Django را جایگزین نسخه قدیمی کنند. اما این تغییرات باعث مشکلات پایداری و پیچیدگی در توسعه شد، که در نهایت موجب شد iXsystems، یک شرکت فعال در حوزه ذخیره‌سازی، این پروژه را در سال ۲۰۱۱ تصاحب کند.

دوره iXsystems و بهبودهای اساسی (۲۰۱۱ – ۲۰۱۸)

پس از اینکه iXsystems کنترل FreeNAS را بر عهده گرفت، تمرکز روی پایداری، امنیت و بهبود قابلیت‌ها افزایش یافت. در این دوره، تغییرات مهمی در FreeNAS ایجاد شد که شامل موارد زیر بودند:

• بازنویسی کامل رابط کاربری مبتنی بر Django و جایگزینی آن با یک نسخه جدید و سبک‌تر بر پایه AngularJS
• بهینه‌سازی پشتیبانی از ZFS و افزایش کارایی Snapshotها و Replication
• افزودن پشتیبانی از سرویس‌های ابری مانند Amazon S3 و Google Drive برای ذخیره‌سازی داده‌ها
• بهبود یکپارچگی با Windows Active Directory و LDAP برای مدیریت کاربران و دسترسی‌ها

در این دوره، FreeNAS به عنوان یک گزینه قابل‌اعتماد برای ذخیره‌سازی تحت شبکه، هم در محیط‌های خانگی و هم سازمانی، شناخته شد.

تحولات اخیر و تغییر نام به TrueNAS (۲۰۱۹ تاکنون)

در سال ۲۰۱۹، iXsystems اعلام کرد که قصد دارد FreeNAS را با نسخه تجاری TrueNAS ادغام کند تا یک پلتفرم یکپارچه با قابلیت‌های پیشرفته‌تر ارائه دهد. در سال ۲۰۲۰، FreeNAS به‌طور رسمی به TrueNAS CORE تغییر نام داد و به بخشی از خانواده TrueNAS تبدیل شد.

مهم‌ترین تغییرات در این نسخه شامل موارد زیر بود:

• رابط کاربری جدید بر پایه Angular برای بهبود تجربه کاربری
• بهینه‌سازی‌های امنیتی برای افزایش مقاومت در برابر حملات سایبری
• پشتیبانی گسترده از مجازی‌سازی با قابلیت اجرای ماشین‌های مجازی از طریق bhyve
• بهبود عملکرد شبکه و ذخیره‌سازی برای کارایی بالاتر در محیط‌های حرفه‌ای

امروزه TrueNAS CORE (که همان FreeNAS سابق است) همچنان یک گزینه محبوب برای کاربران حرفه‌ای و سازمان‌ها محسوب می‌شود و به دلیل پایداری، امنیت و انعطاف‌پذیری، به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جمع‌بندی

FreeNAS از زمان انتشار اولیه خود در سال ۲۰۰۵ تاکنون مسیر طولانی و پرفرازونشیبی را طی کرده است. از یک پروژه کوچک منبع‌باز تا تبدیل شدن به TrueNAS CORE، این سیستم‌عامل همواره بهبود یافته و ویژگی‌های جدیدی به آن اضافه شده است. امروزه TrueNAS CORE همچنان یکی از بهترین گزینه‌ها برای ذخیره‌سازی تحت شبکه محسوب می‌شود و با پشتیبانی از ZFS، قابلیت‌های پیشرفته‌ای را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

مدیریت ذخیره‌سازی با فایل‌سیستم ZFS

یکی از نقاط قوت FreeNAS، استفاده از فایل‌سیستم ZFS است. این فایل‌سیستم قابلیت‌های پیشرفته‌ای ارائه می‌دهد که باعث افزایش امنیت، کارایی و یکپارچگی داده‌ها می‌شود. برخی از ویژگی‌های مهم ZFS در FreeNAS عبارتند از:

۱. بررسی یکپارچگی داده‌ها (Data Integrity)

ZFS از یک سیستم بررسی خطای پیشرفته برای محافظت از داده‌ها در برابر خرابی‌های احتمالی استفاده می‌کند. این سیستم با استفاده از Checksumming، هرگونه تغییر ناگهانی و غیرمنتظره در داده‌ها را شناسایی و اصلاح می‌کند.

۲. پشتیبانی از RAIDهای نرم‌افزاری پیشرفته

ZFS امکان ایجاد RAID-Z را فراهم می‌کند که عملکردی مشابه RAID5 و RAID6 دارد اما از مکانیسم‌های بهینه‌تری برای جلوگیری از خرابی داده‌ها استفاده می‌کند. برخی از حالت‌های پشتیبانی‌شده شامل:

• RAID-Z1 (مشابه RAID5 با تحمل خرابی یک دیسک)
• RAID-Z2 (مشابه RAID6 با تحمل خرابی دو دیسک)
• RAID-Z3 (تحمل خرابی سه دیسک)

۳. قابلیت Snapshot و Rollback

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ZFS، امکان گرفتن Snapshot از وضعیت ذخیره‌سازی است. این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد در صورت بروز خطا یا حذف ناخواسته داده‌ها، به یک نسخه قبلی بازگردند.

۴. فشرده‌سازی و Deduplication

ZFS امکان فشرده‌سازی داده‌ها و Deduplication را فراهم می‌کند که باعث کاهش فضای مصرفی و افزایش بهره‌وری ذخیره‌سازی می‌شود.

۵. کش‌های پیشرفته برای افزایش سرعت (ARC و L2ARC)

• ARC (Adaptive Replacement Cache): برای ذخیره داده‌های پرکاربرد در حافظه رم
• L2ARC (Level 2 ARC): برای کشینگ داده‌های اضافی روی SSD

دستورات مرتبط برای مدیریت ZFS در FreeNAS

ایجاد یک استخر ذخیره‌سازی (Storage Pool) جدید در ZFS:

zpool create mypool raidz1 /dev/da1 /dev/da2 /dev/da3

مسیر فایل پیکربندی:

/etc/zfs/zpool.cache

بررسی وضعیت استخر ZFS:

zpool status

مقیاس‌پذیری و انعطاف‌پذیری در ذخیره‌سازی داده‌ها

FreeNAS از معماری‌ای بهره می‌برد که به کاربران امکان افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی را بدون نیاز به تغییرات اساسی در ساختار سیستم می‌دهد.

۱. پشتیبانی از JBOD و RAID

• امکان اضافه کردن دیسک‌های جدید به استخرهای ذخیره‌سازی بدون نیاز به فرمت مجدد
• قابلیت استفاده از چندین استخر (Pool) برای مدیریت بهتر داده‌ها

۲. پشتیبانی از Thin Provisioning

با استفاده از ویژگی Thin Provisioning، فضای دیسک به‌صورت پویا اختصاص داده می‌شود تا مدیریت بهینه‌تری روی ظرفیت ذخیره‌سازی داشته باشید.

۳. امکان اتصال به سیستم‌های ابری

FreeNAS قابلیت همگام‌سازی با سرویس‌های ابری مانند Amazon S3، Google Drive، و Microsoft Azure را دارد.

دستورات مرتبط برای مدیریت مقیاس‌پذیری در FreeNAS

افزودن دیسک جدید به استخر موجود:

zpool add mypool /dev/da4

مسیر پیکربندی:

/etc/zfs/zpool.cache

پشتیبانی از افزونه‌ها و سرویس‌های جانبی (Plugins & Services)

FreeNAS دارای یک سیستم پلاگین داخلی است که امکان افزودن قابلیت‌های مختلف را فراهم می‌کند. برخی از مهم‌ترین افزونه‌های قابل نصب شامل موارد زیر هستند:

• Plex Media Server: برای مدیریت و استریم محتوای چندرسانه‌ای
• Nextcloud: برای ایجاد فضای ذخیره‌سازی ابری شخصی
• Transmission: برای دانلود تورنت به‌صورت مستقیم روی سرور
• Jellyfin: یک جایگزین رایگان برای Plex

دستورات مرتبط برای مدیریت افزونه‌ها در FreeNAS

نصب یک افزونه (مثلاً Plex Media Server):

iocage fetch -P plexmediaserver

مسیر پیکربندی افزونه‌ها:

/mnt/mydataset/iocage/jails

قابلیت اشتراک‌گذاری داده‌ها از طریق پروتکل‌های مختلف

FreeNAS از پروتکل‌های مختلف برای اشتراک‌گذاری داده‌ها پشتیبانی می‌کند:

۱. پشتیبانی از SMB/CIFS (ویندوز)

• امکان یکپارچه‌سازی با Active Directory
• قابلیت تنظیم مجوزهای سطح کاربر و گروه

۲. پشتیبانی از NFS (لینوکس و یونیکس)

• مناسب برای اشتراک‌گذاری داده‌ها بین سرورهای لینوکسی

۳. پشتیبانی از iSCSI (ذخیره‌سازی بلوکی برای مجازی‌سازی و سرورهای دیتابیس)

• امکان استفاده از FreeNAS به‌عنوان SAN برای VMware یا Proxmox

۴. پشتیبانی از FTP و SFTP

• مناسب برای انتقال داده‌ها بین سرورها و کاربران

دستورات مرتبط برای مدیریت اشتراک‌گذاری داده‌ها در FreeNAS

ایجاد یک اشتراک SMB:

midclt call sharing.smb.create '{"path": "/mnt/mypool/share", "name": "MyShare", "guestok": true}'

مسیر پیکربندی:

/etc/smb4.conf

قابلیت‌های امنیتی و پشتیبان‌گیری

امنیت در FreeNAS اهمیت بالایی دارد و این سیستم دارای قابلیت‌های مختلفی برای محافظت از داده‌ها است.

۱. رمزگذاری داده‌ها (Encryption)

• FreeNAS از رمزگذاری AES-XTS برای محافظت از داده‌ها پشتیبانی می‌کند.

۲. سیستم احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA)

• امکان فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای برای ورود به پنل مدیریتی

۳. قابلیت تهیه نسخه پشتیبان (Backup & Replication)

• امکان Snapshot Scheduling برای تهیه نسخه پشتیبان خودکار
• قابلیت Replication برای همگام‌سازی داده‌ها بین دو سرور FreeNAS

دستورات مرتبط برای مدیریت امنیت در FreeNAS

ایجاد یک رمز عبور برای یک استخر ZFS:

zfs set keyformat=passphrase keylocation=file:///root/mykey.txt mypool

مسیر ذخیره کلید رمزگذاری:

/root/mykey.txt

ایجاد یک Snapshot از یک استخر ZFS:

zfs snapshot mypool@backup1

جمع‌بندی

FreeNAS به دلیل ویژگی‌های پیشرفته‌ای که ارائه می‌دهد، یکی از بهترین گزینه‌ها برای ذخیره‌سازی تحت شبکه است. از مدیریت قوی ZFS گرفته تا پشتیبانی از افزونه‌ها، مقیاس‌پذیری بالا، قابلیت‌های امنیتی و اشتراک‌گذاری داده‌ها، همه این ویژگی‌ها FreeNAS را به یک سیستم‌عامل قدرتمند برای ذخیره‌سازی تبدیل کرده‌اند.

ذخیره‌سازی و مدیریت رسانه‌های خانگی

یکی از کاربردهای اصلی FreeNAS در محیط‌های خانگی، ذخیره و مدیریت رسانه‌ها مانند فیلم، موسیقی، عکس و آرشیو دیجیتال است. کاربران می‌توانند FreeNAS را به‌عنوان یک مدیا سرور (Media Server) تنظیم کنند و به‌صورت محلی یا از راه دور به فایل‌های رسانه‌ای خود دسترسی داشته باشند.

۱. استفاده از FreeNAS با Plex برای استریم محتوا

Plex یک مدیا سرور محبوب است که می‌تواند روی FreeNAS اجرا شود و امکان استریم فیلم، سریال، موسیقی و تصاویر را به دستگاه‌های مختلف مانند تلویزیون‌های هوشمند، گوشی‌های موبایل و تبلت‌ها فراهم کند.

۲. راه‌اندازی سرویس DLNA برای دستگاه‌های خانگی

با استفاده از پروتکل DLNA، FreeNAS می‌تواند محتواهای چندرسانه‌ای را برای کنسول‌های بازی، تلویزیون‌های هوشمند و گیرنده‌های دیجیتال فراهم کند.

۳. استفاده از NFS و SMB برای دسترسی محلی به رسانه‌ها

اگر دستگاه‌های خانگی از پخش‌کننده‌های ویدیویی مانند Kodi یا VLC استفاده کنند، می‌توانند مستقیماً از FreeNAS فایل‌های خود را دریافت کنند.

دستورات مرتبط برای راه‌اندازی سرور رسانه‌ای در FreeNAS

نصب و فعال‌سازی Plex در FreeNAS:

iocage fetch -P plex
iocage create -r latest -n plex ip4_addr="vnet0|192.168.1.50/24" boot=on dhcp=on
iocage start plex

مسیر ذخیره‌سازی رسانه‌ها در FreeNAS:

/mnt/mypool/media/

ایجاد یک اشتراک SMB برای دسترسی به فایل‌های رسانه‌ای:

midclt call sharing.smb.create '{"path": "/mnt/mypool/media", "name": "MediaShare", "guestok": true}'

پشتیبان‌گیری از اطلاعات شخصی و دستگاه‌های خانگی

با استفاده از FreeNAS، می‌توان از کامپیوترهای شخصی، لپ‌تاپ‌ها و گوشی‌های موبایل نسخه‌های پشتیبان تهیه کرد تا در صورت خرابی یا حذف تصادفی فایل‌ها، اطلاعات به‌راحتی بازیابی شوند.

۱. پشتیبان‌گیری از ویندوز و macOS با استفاده از SMB و Time Machine

• در ویندوز می‌توان از FreeNAS به‌عنوان یک شبکه اشتراکی برای File History استفاده کرد.
• در macOS می‌توان FreeNAS را به‌عنوان سرور Time Machine تنظیم نمود.

۲. استفاده از Rsync برای پشتیبان‌گیری از فایل‌های لینوکس

کاربران لینوکس می‌توانند از ابزار Rsync برای همگام‌سازی فایل‌های مهم خود با سرور FreeNAS استفاده کنند.

۳. تهیه Snapshot از داده‌های مهم

FreeNAS از ZFS Snapshots پشتیبانی می‌کند، که به کاربر امکان می‌دهد در صورت حذف یا خراب شدن داده‌ها، نسخه‌های قبلی را بازیابی کند.

دستورات مرتبط برای پشتیبان‌گیری در FreeNAS

ایجاد یک Snapshot از اطلاعات شخصی:

zfs snapshot mypool@backup1

تنظیم یک Rsync Job برای پشتیبان‌گیری از پوشه اسناد:

rsync -avz /home/user/Documents/ root@freenas:/mnt/mypool/backup/

مسیر فایل پیکربندی Rsync:

/etc/rsyncd.conf

ایجاد یک اشتراک SMB برای File History در ویندوز:

midclt call sharing.smb.create '{"path": "/mnt/mypool/backup", "name": "WindowsBackup", "guestok": false}'

ایجاد کلود شخصی با FreeNAS

کاربران خانگی می‌توانند با استفاده از FreeNAS یک کلود شخصی ایجاد کنند و به داده‌های خود از هر نقطه‌ای دسترسی داشته باشند.

۱. راه‌اندازی Nextcloud روی FreeNAS

Nextcloud یک پلتفرم کلود شخصی است که امکان ذخیره‌سازی، همگام‌سازی و اشتراک‌گذاری فایل‌ها را مانند Google Drive یا Dropbox فراهم می‌کند.

۲. راه‌اندازی FTP و WebDAV برای دسترسی از راه دور

کاربران می‌توانند با استفاده از پروتکل‌های FTP و WebDAV از راه دور به فایل‌های خود دسترسی داشته باشند.

۳. فعال‌سازی VPN برای اتصال ایمن به FreeNAS

با راه‌اندازی یک سرور OpenVPN، کاربران می‌توانند بدون نگرانی از هک یا فیلترینگ به فایل‌های خود دسترسی پیدا کنند.

دستورات مرتبط برای راه‌اندازی کلود شخصی در FreeNAS

نصب Nextcloud روی FreeNAS:

iocage fetch -P nextcloud
iocage create -r latest -n nextcloud ip4_addr="vnet0|192.168.1.100/24" boot=on dhcp=on
iocage start nextcloud

مسیر ذخیره‌سازی داده‌های Nextcloud:

/mnt/mypool/nextcloud/

فعال‌سازی WebDAV برای دسترسی از طریق اینترنت:

midclt call sharing.webdav.create '{"path": "/mnt/mypool/webdav", "name": "WebDrive", "ro": false}'

جمع‌بندی

FreeNAS یک راهکار همه‌جانبه برای محیط‌های خانگی است که می‌توان از آن برای ذخیره‌سازی رسانه، پشتیبان‌گیری از اطلاعات شخصی و راه‌اندازی کلود شخصی استفاده کرد. این سیستم قابلیت استریم فایل‌های رسانه‌ای، تهیه نسخه‌های پشتیبان به‌صورت خودکار و دسترسی به داده‌ها از هر نقطه‌ای را فراهم می‌کند و به کاربران خانگی اجازه می‌دهد بدون نیاز به سرویس‌های ابری تجاری، یک سرور ذخیره‌سازی شخصی و ایمن داشته باشند.

اشتراک‌گذاری فایل در محیط‌های تجاری

یکی از مهم‌ترین کاربردهای FreeNAS، ایجاد یک سرور فایل (File Server) برای اشتراک‌گذاری اطلاعات بین کاربران و تیم‌های مختلف است. FreeNAS از چندین پروتکل شبکه‌ای پشتیبانی می‌کند که امکان سازگاری با سیستم‌عامل‌های مختلف را فراهم می‌آورد.

۱. پروتکل SMB/CIFS (ویندوز و macOS)

• مناسب برای شبکه‌های مبتنی بر ویندوز
• پشتیبانی از Active Directory برای مدیریت سطح دسترسی کاربران
• قابلیت Snapshot Backups برای بازیابی فایل‌های حذف‌شده

۲. پروتکل NFS (سیستم‌های لینوکس و یونیکس)

• مناسب برای سرورهای لینوکسی و سیستم‌های مبتنی بر یونیکس
• امکان یکپارچه‌سازی با Docker و Kubernetes برای به اشتراک‌گذاری فایل‌ها بین کانتینرها

۳. پروتکل FTP و SFTP

• مناسب برای دسترسی از راه دور و انتقال ایمن فایل‌ها

۴. پروتکل WebDAV

• امکان دسترسی به فایل‌ها از طریق مرورگر وب

دستورات مرتبط برای اشتراک‌گذاری فایل در FreeNAS

ایجاد یک اشتراک SMB:

midclt call sharing.smb.create '{"path": "/mnt/mypool/share", "name": "CompanyShare", "guestok": false}'

مسیر فایل پیکربندی:

/etc/smb4.conf

ایجاد یک اشتراک NFS:

midclt call sharing.nfs.create '{"path": "/mnt/mypool/nfs", "alldirs": true, "ro": false}'

مسیر فایل پیکربندی:

/etc/exports

استفاده از FreeNAS به‌عنوان سرور پشتیبان (Backup Server)

یکی دیگر از کاربردهای مهم FreeNAS، استفاده از آن به‌عنوان یک سرور پشتیبان‌گیری برای داده‌های حیاتی شرکت‌ها است.

۱. پشتیبان‌گیری خودکار با استفاده از Snapshots

FreeNAS از Snapshot Scheduling پشتیبانی می‌کند که می‌توان برای تهیه نسخه‌های پشتیبان دوره‌ای استفاده کرد.

۲. پشتیبان‌گیری و همگام‌سازی از طریق Rsync

FreeNAS از ابزار Rsync برای همگام‌سازی فایل‌ها بین سرورها و پشتیبان‌گیری از راه دور استفاده می‌کند.

۳. پشتیبان‌گیری iSCSI برای ماشین‌های مجازی و پایگاه‌های داده

با استفاده از قابلیت iSCSI Target می‌توان دیسک‌های مجازی ایجاد کرد و برای پشتیبان‌گیری از ماشین‌های مجازی و دیتابیس‌ها استفاده نمود.

۴. قابلیت Replication برای Disaster Recovery

با استفاده از Replication می‌توان داده‌های سرور FreeNAS را به سرور دیگری منتقل کرد و در صورت خرابی سخت‌افزاری، سیستم را بازیابی نمود.

دستورات مرتبط برای پشتیبان‌گیری در FreeNAS

ایجاد یک Snapshot:

zfs snapshot mypool@backup1

فعال‌سازی Rsync برای همگام‌سازی داده‌ها:

rsync -avz /mnt/mypool/share/ root@backup-server:/mnt/backup/

مسیر فایل تنظیمات Rsync:

/etc/rsyncd.conf

ایجاد یک دیسک مجازی iSCSI برای پشتیبان‌گیری:

midclt call iscsi.target.create '{"name": "BackupTarget"}'

مسیر فایل پیکربندی iSCSI:

/etc/ctl.conf

استفاده از FreeNAS برای مجازی‌سازی

FreeNAS امکان استفاده از ماشین‌های مجازی (VM) و اتصال به سرورهای مجازی‌سازی مانند VMware ESXi و Proxmox را دارد.

۱. پشتیبانی از Hypervisor داخلی (bhyve)

• امکان ایجاد و مدیریت ماشین‌های مجازی درون FreeNAS
• پشتیبانی از نصب سیستم‌عامل‌هایی مانند لینوکس و ویندوز

۲. استفاده از FreeNAS به‌عنوان Storage برای VMware ESXi

• پشتیبانی از iSCSI و NFS برای اتصال ESXi به FreeNAS
• کاهش هزینه‌های ذخیره‌سازی برای زیرساخت‌های مجازی

۳. اتصال به Proxmox برای ذخیره‌سازی ماشین‌های مجازی

• امکان استفاده از FreeNAS به‌عنوان فضای ذخیره‌سازی برای Proxmox VE

۴. پشتیبانی از Docker و Kubernetes

• امکان اجرای کانتینرها روی FreeNAS با استفاده از Jails و VM

دستورات مرتبط برای مجازی‌سازی در FreeNAS

ایجاد یک ماشین مجازی جدید با bhyve:

midclt call vm.create '{"name": "UbuntuVM", "vcpus": 2, "memory": 4096, "bootloader": "UEFI"}'

مسیر فایل‌های VM در FreeNAS:

/mnt/mypool/vm/

ایجاد یک iSCSI Target برای VMware ESXi:

midclt call iscsi.target.create '{"name": "VMStorage"}'

اتصال FreeNAS به VMware از طریق NFS:

esxcli storage nfs add -H freenas.local -s /mnt/mypool/nfs -v VM_NFS

جمع‌بندی

FreeNAS یک راهکار قدرتمند برای کسب‌وکارها است که می‌توان از آن برای اشتراک‌گذاری فایل‌ها، سرور پشتیبان و سرور مجازی‌سازی استفاده کرد. پشتیبانی از پروتکل‌های اشتراک‌گذاری مختلف، قابلیت‌های پیشرفته پشتیبان‌گیری و امکان ادغام با زیرساخت‌های مجازی‌سازی، این سیستم را به یک انتخاب ایده‌آل برای شرکت‌ها تبدیل کرده است.

مدیریت ذخیره‌سازی در محیط‌های Enterprise با ZFS

ZFS یک سیستم فایل مدرن و مقاوم در برابر خطا است که ویژگی‌های کلیدی مانند Snapshots، RAID-Z، فشرده‌سازی داده‌ها، و حذف داده‌های تکراری (Deduplication) را ارائه می‌دهد. این قابلیت‌ها، FreeNAS را به گزینه‌ای ایده‌آل برای ذخیره‌سازی اطلاعات حیاتی سازمانی تبدیل می‌کند.

۱. پشتیبانی از RAID-Z و جلوگیری از از بین رفتن داده‌ها

FreeNAS از RAID-Z (مشابه RAID 5 و RAID 6) پشتیبانی می‌کند که امنیت و یکپارچگی داده‌ها را تضمین می‌کند.

۲. استفاده از فشرده‌سازی LZ4 برای بهینه‌سازی فضای ذخیره‌سازی

ZFS امکان فشرده‌سازی در سطح بلاک را فراهم می‌کند که باعث کاهش مصرف فضای دیسک و افزایش سرعت خواندن/نوشتن داده‌ها می‌شود.

۳. قابلیت Deduplication برای کاهش مصرف فضای ذخیره‌سازی

ویژگی Deduplication باعث حذف داده‌های تکراری شده و در سیستم‌های بکاپ و آرشیو داده‌های سازمانی بسیار مفید است.

دستورات مرتبط با مدیریت ذخیره‌سازی در FreeNAS

ایجاد یک ZFS Pool با RAID-Z2:

zpool create mypool raidz2 /dev/sdX /dev/sdY /dev/sdZ

فعال‌سازی فشرده‌سازی LZ4:

zfs set compression=lz4 mypool

فعال‌سازی Deduplication روی یک dataset خاص:

zfs set dedup=on mypool/dataset1

مسیر فایل‌های ذخیره‌سازی:

/mnt/mypool/

پشتیبان‌گیری و Disaster Recovery در سازمان‌ها

یکی از مهم‌ترین کاربردهای FreeNAS در مراکز داده، ایجاد سرور پشتیبان‌گیری و Disaster Recovery است. سازمان‌ها می‌توانند از FreeNAS برای پشتیبان‌گیری منظم از سرورها، پایگاه‌های داده و ایستگاه‌های کاری استفاده کنند.

۱. پشتیبان‌گیری از سرورهای ویندوزی و لینوکسی با Rsync و SMB

FreeNAS از Rsync برای بکاپ‌گیری از سرورهای لینوکسی و از SMB برای پشتیبان‌گیری از ویندوز سرورها پشتیبانی می‌کند.

۲. تهیه Snapshot از اطلاعات مهم با ZFS

Snapshots در ZFS به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که نسخه‌های قدیمی‌تر داده‌ها را ذخیره و در صورت خرابی بازیابی کنند.

۳. همگام‌سازی داده‌ها بین چند مرکز داده با Replication

FreeNAS می‌تواند با استفاده از ZFS Replication اطلاعات را به سرورهای پشتیبان‌گیری در مکان‌های مختلف ارسال کند.

دستورات مرتبط برای پشتیبان‌گیری سازمانی در FreeNAS

ایجاد Snapshot از یک Volume برای پشتیبان‌گیری:

zfs snapshot mypool/data@backup1

تنظیم Rsync برای پشتیبان‌گیری از یک سرور لینوکسی:

rsync -avz /var/www root@freenas:/mnt/mypool/backup/

فعال‌سازی ZFS Replication برای انتقال داده‌ها بین دو سرور:

zfs send mypool/data@backup1 | ssh root@backup-server zfs receive backup_pool/data

مسیر فایل‌های پشتیبان‌گیری:

/mnt/mypool/backup/

مجازی‌سازی و ادغام FreeNAS با VMware و Hyper-V

FreeNAS می‌تواند به‌عنوان یک سیستم ذخیره‌سازی مرکزی برای مجازی‌سازی با VMware، Hyper-V و Proxmox استفاده شود.

۱. استفاده از iSCSI برای اتصال FreeNAS به سرورهای مجازی‌سازی

FreeNAS از iSCSI پشتیبانی می‌کند که امکان ارائه دیسک‌های ذخیره‌سازی مجازی به سرورهای VMware و Hyper-V را فراهم می‌کند.

۲. پشتیبانی از NFS برای ذخیره ماشین‌های مجازی در FreeNAS

FreeNAS می‌تواند به‌عنوان یک سرور NFS برای ذخیره ماشین‌های مجازی روی VMware ESXi استفاده شود.

۳. اجرای ماشین‌های مجازی داخلی در FreeNAS

FreeNAS دارای یک Hypervisor داخلی مبتنی بر bhyve است که می‌توان با آن ماشین‌های مجازی لینوکس و ویندوزی را مستقیماً روی FreeNAS اجرا کرد.

دستورات مرتبط برای راه‌اندازی FreeNAS به‌عنوان سرور مجازی‌سازی

ایجاد یک Target iSCSI برای اتصال به VMware:

midclt call iscsi.target.create '{"name": "vmware_target", "authmethod": "CHAP"}'

ایجاد یک NFS Share برای ذخیره VM‌ها:

midclt call sharing.nfs.create '{"path": "/mnt/mypool/vms", "alldirs": true, "enabled": true}'

راه‌اندازی یک ماشین مجازی لینوکس در FreeNAS:

midclt call vm.create '{"name": "ubuntu_vm", "vcpus": 2, "memory": 4096, "bootloader": "UEFI", "disks": [{"size": 20, "zvol_name": "mypool/ubuntu_vm"}]}'

مسیر ذخیره‌سازی ماشین‌های مجازی:

/mnt/mypool/vms/

قابلیت‌های امنیتی FreeNAS در محیط‌های سازمانی

امنیت داده‌ها در محیط‌های سازمانی بسیار حیاتی است. FreeNAS ویژگی‌های امنیتی متعددی را برای محافظت از داده‌ها ارائه می‌دهد.

۱. رمزنگاری دیسک با ZFS Encryption

FreeNAS از رمزنگاری AES-256 برای محافظت از داده‌ها در برابر دسترسی‌های غیرمجاز پشتیبانی می‌کند.

۲. تنظیمات دسترسی کاربران با Active Directory و LDAP

FreeNAS قابلیت اتصال به دایرکتوری‌های سازمانی مانند Active Directory و LDAP را دارد که کنترل پیشرفته‌ای روی مجوزهای دسترسی ایجاد می‌کند.

۳. ایجاد دسترسی محدود با ACLs و Permissions

با استفاده از ACLها، سازمان‌ها می‌توانند مجوزهای دسترسی کاربران را به‌صورت دقیق مدیریت کنند.

دستورات مرتبط با تنظیمات امنیتی در FreeNAS

رمزنگاری یک ZFS Volume:

zfs create -o encryption=aes-256-gcm -o keyformat=passphrase mypool/secure_data

اتصال FreeNAS به Active Directory:

midclt call activedirectory.update '{"domainname": "company.local", "bindname": "admin", "bindpw": "password"}'

ایجاد یک ACL برای یک دایرکتوری خاص:

setfacl -m u:username:rwx /mnt/mypool/secure_data

جمع‌بندی

FreeNAS یک راهکار قدرتمند برای ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌ها در مراکز داده و محیط‌های Enterprise است. از ذخیره‌سازی امن و پشتیبان‌گیری سازمانی گرفته تا مجازی‌سازی و تأمین امنیت داده‌ها، FreeNAS قابلیت‌های پیشرفته‌ای ارائه می‌دهد که آن را به گزینه‌ای مناسب برای شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ تبدیل می‌کند.

هسته سیستم‌عامل FreeNAS

FreeNAS بر پایه FreeBSD ساخته شده و از ZFS به عنوان سیستم فایل پیش‌فرض خود بهره می‌برد. این سیستم دارای اجزای کلیدی زیر است:

1. رابط وب مدیریتی

FreeNAS یک رابط کاربری مبتنی بر وب ارائه می‌دهد که امکان مدیریت آسان سیستم، ایجاد و مدیریت استخرهای ذخیره‌سازی (Storage Pools)، تنظیمات شبکه و سرویس‌های مختلف را فراهم می‌کند.

• دسترسی به رابط وب: پس از نصب FreeNAS، می‌توان با استفاده از مرورگر و وارد کردن آدرس IP سرور به رابط وب مدیریتی متصل شد:

  http://<IP-Address>
  

2. سیستم فایل ZFS

ZFS یک سیستم فایل پیشرفته است که ویژگی‌های پیشرفته‌ای مانند Snapshots، RAID-Z، Deduplication و Compression را فراهم می‌کند. برای مدیریت ZFS از ابزارهای CLI نیز می‌توان استفاده کرد.

• ایجاد استخر ذخیره‌سازی جدید: مسیر فایل تنظیمات: /etc/fstab

  zpool create mypool mirror /dev/ada0 /dev/ada1
  

• بررسی وضعیت استخر ذخیره‌سازی:

  zpool status
  

3. مدیریت شبکه در FreeNAS

سیستم FreeNAS از قابلیت‌های پیشرفته‌ای برای تنظیمات شبکه پشتیبانی می‌کند. این تنظیمات شامل اختصاص آدرس‌های IP، پیکربندی Bonding و VLANها می‌شود.

• مشاهده وضعیت شبکه: مسیر فایل تنظیمات: /etc/rc.conf

  ifconfig
  

• تنظیم IP استاتیک:

  ifconfig em0 192.168.1.100 netmask 255.255.255.0
  

• ثبت تغییرات در تنظیمات شبکه: مسیر فایل: /etc/rc.conf

  echo 'ifconfig_em0="inet 192.168.1.100 netmask 255.255.255.0"' >> /etc/rc.conf
  

4. مدیریت کاربران و مجوزها

FreeNAS امکان مدیریت کاربران و گروه‌ها را فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند به پوشه‌های به اشتراک‌گذاشته‌شده دسترسی داشته باشند.

• ایجاد کاربر جدید: مسیر فایل تنظیمات: /etc/passwd

  pw useradd -n myuser -s /bin/sh -m -G wheel
  passwd myuser
  

• تخصیص دسترسی به یک پوشه:

  chown -R myuser:wheel /mnt/mypool/sharedfolder
  chmod -R 770 /mnt/mypool/sharedfolder
  

5. اشتراک‌گذاری فایل‌ها

FreeNAS از پروتکل‌های مختلفی برای اشتراک‌گذاری فایل‌ها پشتیبانی می‌کند، از جمله SMB، NFS و AFP.

• فعال‌سازی و پیکربندی SMB: مسیر فایل تنظیمات: /usr/local/etc/smb4.conf

  sysrc samba_server_enable=YES
  service samba_server start
  

• ایجاد پوشه اشتراک‌گذاری و تنظیم دسترسی:

  mkdir -p /mnt/mypool/sharedfolder
  chown -R myuser:wheel /mnt/mypool/sharedfolder
  chmod -R 770 /mnt/mypool/sharedfolder
  

6. تهیه نسخه پشتیبان و Snapshots

FreeNAS قابلیت ایجاد Snapshots را برای حفظ نسخه‌های قبلی داده‌ها دارد.

• ایجاد یک Snapshot:

  zfs snapshot mypool@backup_01
  

• بررسی Snapshots موجود:

  zfs list -t snapshot
  

جمع‌بندی

سیستم‌عامل FreeNAS مجموعه‌ای از قابلیت‌های پیشرفته را برای مدیریت ذخیره‌سازی ارائه می‌دهد. اجزای اصلی آن شامل رابط وب مدیریتی، سیستم فایل ZFS، تنظیمات شبکه، مدیریت کاربران، اشتراک‌گذاری فایل‌ها و قابلیت تهیه نسخه پشتیبان است. تمامی این تنظیمات می‌توانند از طریق CLI نیز انجام شوند که در این بخش به نمونه‌هایی از آن پرداخته شد. در ادامه، پیکربندی پیشرفته‌تر FreeNAS برای محیط‌های Enterprise بررسی خواهد شد.

ویژگی‌های Web Interface در FreeNAS

Web Interface در FreeNAS امکانات متعددی را برای مدیریت و نظارت بر سیستم فراهم می‌کند. مهم‌ترین قابلیت‌های این بخش عبارت‌اند از:

1. مدیریت ذخیره‌سازی

• ایجاد و مدیریت استخرهای ذخیره‌سازی (Storage Pools) با پشتیبانی از ZFS
• تنظیم انواع RAID-Z برای افزایش امنیت داده‌ها
• بررسی فضای مصرفی و وضعیت دیسک‌ها
• افزودن دیسک‌های جدید به استخرهای موجود
• حذف و جایگزینی دیسک‌های معیوب

2. پیکربندی و مدیریت شبکه

• تعیین آدرس‌های IP استاتیک یا داینامیک برای سرور
• پشتیبانی از Bonding (Link Aggregation) برای بهبود کارایی شبکه
• تنظیم VLAN برای تفکیک ترافیک شبکه
• فعال‌سازی و مدیریت سرویس DHCP برای تخصیص خودکار آدرس‌های IP

3. مدیریت کاربران و گروه‌ها

• ایجاد و ویرایش کاربران محلی و گروه‌ها
• تعیین سطح دسترسی برای کاربران مختلف
• تنظیم احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) برای افزایش امنیت
• پشتیبانی از LDAP و Active Directory برای مدیریت کاربران سازمانی

4. اشتراک‌گذاری فایل‌ها

• پیکربندی Samba (SMB) برای اشتراک‌گذاری فایل‌ها در محیط ویندوز
• تنظیم NFS برای ارتباط با سیستم‌های لینوکسی
• فعال‌سازی FTP و SFTP برای انتقال فایل‌ها
• مدیریت iSCSI برای ایجاد استوریج‌های مجازی

5. پشتیبان‌گیری و بازیابی اطلاعات

• پشتیبانی از Snapshotهای ZFS برای بازگردانی داده‌ها
• تنظیم خودکار Replication بین سرورهای FreeNAS
• پشتیبان‌گیری از داده‌ها بر روی فضای ابری مانند Amazon S3 و Google Drive

6. نظارت و مانیتورینگ

• نمایش داشبورد گرافیکی با اطلاعات لحظه‌ای از مصرف CPU، رم و شبکه
• بررسی سلامت دیسک‌ها با SMART Monitoring
• ارسال هشدارهای ایمیلی و پیامکی در صورت بروز مشکلات سیستمی

اجرای Web Interface و دسترسی به آن

پس از نصب FreeNAS، برای دسترسی به رابط وب باید ابتدا آدرس IP سرور را بدانید. این کار را می‌توان با استفاده از کنسول FreeNAS یا اجرای دستور زیر در ترمینال انجام داد:

ifconfig

خروجی این دستور، آدرس IP اختصاص داده‌شده به سرور FreeNAS را نشان می‌دهد. سپس می‌توانید با وارد کردن این آدرس در مرورگر خود (پورت پیش‌فرض 80 یا 443) وارد پنل مدیریتی شوید:

http://<FreeNAS-IP>

یا

https://<FreeNAS-IP>

در اولین ورود، نام کاربری پیش‌فرض admin و رمز عبور همان چیزی است که هنگام نصب FreeNAS تعیین شده است.

تغییر پورت و تنظیمات امنیتی Web Interface

به‌منظور افزایش امنیت، توصیه می‌شود که پورت پیش‌فرض رابط وب را تغییر دهید و فقط از HTTPS استفاده کنید. برای این کار مراحل زیر را دنبال کنید:

1. به قسمت System > General در رابط وب بروید.
2. مقدار WebGUI HTTP Port را به یک عدد دلخواه تغییر دهید (مثلاً 8080).
3. گزینه Enable WebGUI HTTPS را فعال کنید تا ارتباطات رمزگذاری شوند.
4. کلید Save را بزنید و تغییرات را اعمال کنید.

همچنین، این کار را می‌توان با خط فرمان نیز انجام داد. مسیر فایل تنظیمات nginx که مسئول اجرای Web Interface است، به‌صورت زیر است:

/etc/nginx/nginx.conf

برای تغییر پورت و فعال‌سازی HTTPS می‌توانید از این دستور استفاده کنید:

sed -i 's/listen 80;/listen 8080;/g' /etc/nginx/nginx.conf
systemctl restart nginx

جمع‌بندی

Web Interface در FreeNAS یک ابزار قدرتمند برای مدیریت و پیکربندی سرور ذخیره‌سازی است که امکان مدیریت ذخیره‌سازی، پیکربندی شبکه، مدیریت کاربران، مانیتورینگ و پشتیبان‌گیری را بدون نیاز به خط فرمان فراهم می‌کند. با این وجود، برای افزایش امنیت، تغییر پورت پیش‌فرض، فعال‌سازی HTTPS و استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای توصیه می‌شود.

ویژگی‌های کلیدی ZFS در FreeNAS

1. استخرهای ذخیره‌سازی (Storage Pools)

برخلاف سیستم‌های سنتی که در آن‌ها هر دیسک دارای یک فایل‌سیستم جداگانه است، ZFS از مفهومی به نام Storage Pool (Zpool) استفاده می‌کند که در آن چندین دیسک به‌صورت یک مجموعه ترکیب می‌شوند. این استخر ذخیره‌سازی، داده‌ها را بین دیسک‌های مختلف توزیع و محافظت می‌کند.

برای ایجاد یک Zpool در FreeNAS از رابط وب می‌توان استفاده کرد، اما روش کامندی به‌صورت زیر است:

zpool create mypool raidz /dev/sda /dev/sdb /dev/sdc

فایل تنظیمات ZFS برای Zpool:

/etc/zfs/zpool.cache

2. RAID-Z: محافظت در برابر خرابی دیسک

ZFS دارای نسخه‌های مختلف RAID-Z است که عملکردی مشابه RAID-5 و RAID-6 دارد اما بدون مشکلات سنتی آن‌ها:

• RAID-Z1: تحمل خرابی ۱ دیسک
• RAID-Z2: تحمل خرابی ۲ دیسک
• RAID-Z3: تحمل خرابی ۳ دیسک

ایجاد یک استخر RAID-Z2 با ۵ دیسک:

zpool create mypool raidz2 /dev/sda /dev/sdb /dev/sdc /dev/sdd /dev/sde

3. یکپارچگی داده‌ها و جلوگیری از خرابی (Data Integrity)

ZFS از Checksum برای تشخیص و اصلاح خطاهای داده استفاده می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که Silent Corruption یا خرابی‌های نامحسوس داده‌ها شناسایی شوند.

بررسی یکپارچگی داده‌ها در ZFS:

zpool scrub mypool

4. فشرده‌سازی داده‌ها برای صرفه‌جویی در فضای ذخیره‌سازی

ZFS از الگوریتم‌های مختلف فشرده‌سازی مانند lz4 و gzip پشتیبانی می‌کند که باعث کاهش مصرف فضای ذخیره‌سازی می‌شود.

فعال‌سازی فشرده‌سازی برای یک دیتاست:

zfs set compression=lz4 mypool/mydataset

5. SnapShot و Replication برای پشتیبان‌گیری

ZFS امکان گرفتن اسنپ‌شات‌های لحظه‌ای از داده‌ها را فراهم می‌کند که برای بازیابی در برابر حذف‌های تصادفی یا بدافزارها مفید است.

ایجاد یک SnapShot:

zfs snapshot mypool/mydataset@snap1

ارسال اسنپ‌شات به سرور دیگر:

zfs send mypool/mydataset@snap1 | ssh user@remote-server "zfs receive backup/mypool"

6. افزودن یا جایگزینی دیسک در Zpool

در صورت خرابی یک دیسک در استخر، می‌توان آن را بدون از دست رفتن داده‌ها جایگزین کرد.

نمایش وضعیت استخر:

zpool status mypool

جایگزینی دیسک معیوب:

zpool replace mypool /dev/sdb /dev/sdf

جمع‌بندی

ZFS در FreeNAS به عنوان یک فایل‌سیستم پیشرفته و سیستم مدیریت ذخیره‌سازی بهینه، قابلیت‌هایی مانند RAID-Z، یکپارچگی داده، فشرده‌سازی، SnapShot، Replication و محافظت در برابر خرابی دیسک‌ها را ارائه می‌دهد. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند ZFS یکی از بهترین انتخاب‌ها برای سیستم‌های ذخیره‌سازی سازمانی و خانگی باشد.

Jails در FreeNAS چیست؟

Jails یک فناوری ایزوله‌سازی در FreeBSD است که در FreeNAS برای اجرای برنامه‌ها و سرویس‌ها بدون تأثیرگذاری بر سیستم اصلی به کار می‌رود. هر Jail مانند یک محیط مستقل با فایل‌سیستم، تنظیمات شبکه و فرآیندهای جداگانه عمل می‌کند.

ویژگی‌های Jails

• اجرای برنامه‌ها بدون تأثیرگذاری بر FreeNAS
• استفاده از IP اختصاصی برای هر Jail
• امکان نصب و اجرای سرویس‌هایی مانند Plex، Nextcloud، و Transmission
• ایزوله‌سازی سطح بالا برای امنیت بیشتر

ایجاد یک Jail در FreeNAS به‌صورت کامندی

1. ایجاد Jail جدید

iocage create -n myjail -r latest

مسیر ذخیره‌سازی Jails در FreeNAS:

/mnt/my_pool/iocage/jails/

2. تنظیم IP و شبکه برای Jail

iocage set ip4_addr="em0|192.168.1.100/24" myjail

3. راه‌اندازی Jail

iocage start myjail

4. ورود به Jail و نصب برنامه

iocage console myjail
pkg install nano

5. متوقف کردن Jail

iocage stop myjail

Virtual Machines (VMs) در FreeNAS چیست؟

Virtual Machines (ماشین‌های مجازی) در FreeNAS به کاربران این امکان را می‌دهد که سیستم‌عامل‌های مختلف مانند Windows، Linux و BSD را درون FreeNAS اجرا کنند. این ویژگی به کمک مدیریت ماشین مجازی (bhyve) انجام می‌شود.

ویژگی‌های Virtual Machines در FreeNAS

• اجرای سیستم‌عامل‌های کامل روی FreeNAS
• پشتیبانی از ویندوز، لینوکس و FreeBSD
• امکان تخصیص CPU، RAM و فضای دیسک سفارشی
• قابلیت اتصال به شبکه داخلی یا خارجی

ایجاد و پیکربندی یک ماشین مجازی (VM) در FreeNAS

1. ایجاد یک دیسک مجازی برای VM

truncate -s 20G /mnt/my_pool/vm_disk.img

مسیر ذخیره‌سازی دیسک‌های VM در FreeNAS:

/mnt/my_pool/vm_disks/

2. ایجاد و راه‌اندازی یک ماشین مجازی

bhyve -c 2 -m 4G -w -H -s 0,hostbridge -s 3,ahci-hd,/mnt/my_pool/vm_disk.img -s 10,virtio-net,tap0 -s 31,lpc -l com1,stdio -l bootrom,/usr/local/share/uefi-firmware/BHYVE_UEFI.fd my_vm

3. راه‌اندازی شبکه برای VM

ifconfig tap0 create
ifconfig bridge0 addm tap0
ifconfig bridge0 up

4. نمایش لیست ماشین‌های مجازی فعال

bhyvectl --vm=my_vm --get-all

5. خاموش کردن یک VM

bhyvectl --vm=my_vm --destroy

جمع‌بندی

• Jails برای اجرای برنامه‌ها به‌صورت ایزوله و سبک استفاده می‌شود و مناسب برای نصب سرویس‌هایی مانند Plex، Nextcloud و Transmission است.
• Virtual Machines در FreeNAS برای اجرای سیستم‌عامل‌های کامل مانند ویندوز و لینوکس به کار می‌رود و از فناوری bhyve برای مجازی‌سازی استفاده می‌کند.
• Jails سریع‌تر و سبک‌تر از VM هستند، اما برای نرم‌افزارهایی که نیاز به کرنل خاص دارند (مانند ویندوز) از VM باید استفاده شود.

۱. نسخه Stable در FreeNAS

نسخه Stable یا پایدار نسخه‌ای است که پس از آزمایش‌های گسترده منتشر شده و برای استفاده در محیط‌های حساس، تجاری و تولیدی (Production) توصیه می‌شود.

ویژگی‌های نسخه Stable

• قابلیت اطمینان بالا: این نسخه پس از تست‌های طولانی و بررسی‌های امنیتی منتشر می‌شود.
• به‌روز بودن همراه با ثبات: ویژگی‌ها و تغییرات جدید فقط زمانی اضافه می‌شوند که از لحاظ پایداری و امنیت تأیید شده باشند.
• به‌روزرسانی‌های امنیتی منظم: برای محافظت در برابر آسیب‌پذیری‌ها و تهدیدات امنیتی.
• سازگاری بالا: با سخت‌افزارهای متداول و افزونه‌های مهم FreeNAS.
• مناسب برای کسب‌وکارها و مراکز داده که نیاز به یک سیستم پایدار و بدون خطا دارند.

نصب نسخه Stable در FreeNAS به‌صورت کامندی

۱. دانلود جدیدترین نسخه Stable:

fetch https://download.freenas.org/13/STABLE/latest/x64/FreeNAS-13.0-STABLE.iso

مسیر ذخیره‌سازی فایل ISO در FreeNAS:

/mnt/my_pool/isos/

۲. بررسی صحت فایل دانلود شده با SHA256:

sha256 /mnt/my_pool/isos/FreeNAS-13.0-STABLE.iso

۳. نصب یا به‌روزرسانی به نسخه Stable:

freenas-update install -r FreeNAS-13.0-STABLE

۲. نسخه Nightly در FreeNAS

نسخه Nightly یا توسعه‌ای، نسخه‌ای است که هر شب با جدیدترین تغییرات و بهینه‌سازی‌های توسعه‌دهندگان منتشر می‌شود. این نسخه شامل آخرین ویژگی‌ها و رفع اشکالات است، اما ممکن است ناپایدار باشد.

ویژگی‌های نسخه Nightly

• دسترسی به جدیدترین قابلیت‌ها: ویژگی‌هایی که هنوز در نسخه Stable منتشر نشده‌اند.
• به‌روزرسانی‌های مداوم: تغییرات به‌صورت روزانه اعمال می‌شوند.
• مناسب برای توسعه‌دهندگان و تست‌کنندگان که قصد دارند ویژگی‌های جدید را آزمایش کنند.
• احتمال وجود باگ و ناپایداری که ممکن است منجر به مشکلات جدی در سیستم شود.
• عدم توصیه برای استفاده در محیط‌های تولیدی (Production).

نصب نسخه Nightly در FreeNAS به‌صورت کامندی

۱. دانلود جدیدترین نسخه Nightly:

fetch https://download.freenas.org/13/NIGHTLY/latest/x64/FreeNAS-13.0-NIGHTLY.iso

مسیر ذخیره‌سازی فایل ISO در FreeNAS:

/mnt/my_pool/isos/

۲. بررسی صحت فایل دانلود شده:

sha256 /mnt/my_pool/isos/FreeNAS-13.0-NIGHTLY.iso

۳. نصب یا به‌روزرسانی به نسخه Nightly:

freenas-update install -r FreeNAS-13.0-NIGHTLY

۳. مقایسه نسخه‌های Stable و Nightly

جمع‌بندی

• اگر به یک سیستم پایدار و ایمن نیاز دارید، نسخه Stable را انتخاب کنید.
• اگر قصد آزمایش ویژگی‌های جدید را دارید و احتمال باگ برای شما مهم نیست، نسخه Nightly را امتحان کنید.
• برای محیط‌های Production (کسب‌وکارها، مراکز داده و سیستم‌های حساس) فقط از نسخه Stable استفاده کنید.

۱. حداقل نیازهای سخت‌افزاری FreeNAS

FreeNAS را می‌توان روی سخت‌افزارهای مختلف اجرا کرد، اما برای عملکرد بهینه، حداقل نیازهای زیر پیشنهاد می‌شود:

• پردازنده (CPU):
  • حداقل: پردازنده ۶۴ بیتی (x86-64)
  • پیشنهاد‌شده: Intel Xeon یا AMD Ryzen با پشتیبانی از مجازی‌سازی (VT-x / AMD-V)
• حافظه رم (RAM):
  • حداقل: ۸ گیگابایت
  • پیشنهاد‌شده: ۱۶ گیگابایت یا بیشتر (به ازای هر ۱ ترابایت ذخیره‌سازی، ۱ گیگابایت رم پیشنهاد می‌شود)
• فضای ذخیره‌سازی:
  • حداقل: ۱ درایو HDD یا SSD با ظرفیت ۲۰ گیگابایت برای نصب سیستم‌عامل
  • پیشنهاد‌شده: ۲ یا چند درایو برای RAID-Z (ZFS) جهت افزایش کارایی و امنیت داده‌ها
• کارت شبکه (NIC):
  • حداقل: ۱ گیگابیت اترنت
  • پیشنهاد‌شده: ۲.۵ یا ۱۰ گیگابیت اترنت برای عملکرد بهتر در محیط‌های حرفه‌ای
• فلش مموری / SSD برای بوت:
  • حداقل: یک فلش مموری ۸ گیگابایتی
  • پیشنهاد‌شده: SSD کوچک (حداقل ۱۶ گیگابایت) برای بوت پایدارتر

۲. سخت‌افزار پیشنهادی برای نصب در محیط‌های مختلف

۳. بررسی سازگاری سخت‌افزار با FreeNAS

برای اطمینان از سازگاری سخت‌افزار با FreeNAS، می‌توان از دستورات زیر استفاده کرد:

بررسی مدل و مشخصات پردازنده (CPU)

cat /proc/cpuinfo

بررسی مقدار حافظه رم (RAM) موجود

free -h

بررسی لیست هارددیسک‌های متصل به سیستم

lsblk

بررسی وضعیت کارت شبکه (NIC)

ip a

بررسی سازگاری سخت‌افزار با ZFS

modinfo zfs

جمع‌بندی

• حداقل سخت‌افزار موردنیاز ۸ گیگابایت رم و پردازنده ۶۴ بیتی است.
• برای محیط‌های حرفه‌ای و مراکز داده، رم بیشتر (۶۴ گیگابایت یا بیشتر) و ذخیره‌سازی سریع‌تر (NVMe SSDs) پیشنهاد می‌شود.
• استفاده از کارت شبکه پرسرعت (۲.۵G / ۱۰G) باعث افزایش سرعت انتقال داده‌ها می‌شود.
• قبل از نصب، می‌توان با دستورات سیستمی سخت‌افزار را بررسی کرد تا از سازگاری آن اطمینان حاصل شود.

۱. نصب FreeNAS روی سرور اختصاصی

این روش برای کسب‌وکارها و مراکز داده مناسب است که به یک سیستم ذخیره‌سازی پایدار نیاز دارند. FreeNAS باید روی سخت‌افزار سازگار و قدرتمند اجرا شود تا عملکرد بهینه داشته باشد.

مراحل نصب FreeNAS روی سرور اختصاصی

۱. دانلود آخرین نسخه FreeNAS

fetch https://download.freenas.org/13/STABLE/latest/x64/FreeNAS-13.0-STABLE.iso

مسیر ذخیره‌سازی فایل ISO در سرور:

/mnt/my_pool/isos/

۲. ایجاد یک فلش بوتیبل از ISO دانلود شده

dd if=/mnt/my_pool/isos/FreeNAS-13.0-STABLE.iso of=/dev/sdb bs=1M

(در اینجا /dev/sdb مسیر USB است. قبل از اجرا بررسی شود!)

۳. بوت کردن سرور از روی USB

• وارد BIOS شوید و گزینه Boot from USB را فعال کنید.

۴. نصب FreeNAS روی هارددیسک اصلی سرور

• پس از بوت شدن، گزینه Install/Upgrade را انتخاب کنید.
• دیسک SSD یا HDD موردنظر را برای نصب انتخاب کنید.
• تنظیمات شبکه و نام میزبان را پیکربندی کنید.
• پس از اتمام نصب، سیستم را ری‌استارت کنید.

۲. نصب FreeNAS روی ماشین مجازی (VMware / VirtualBox / Proxmox / Hyper-V)

این روش برای تست، آموزش و محیط‌های کوچک مناسب است. همچنین، می‌توان FreeNAS را در یک سرور مجازی اجرا کرد و از منابع سخت‌افزاری مشترک استفاده کرد.

مراحل نصب FreeNAS در VMware / VirtualBox

۱. ایجاد ماشین مجازی جدید

• نرم‌افزار VMware یا VirtualBox را باز کنید.
• یک VM جدید با مشخصات زیر بسازید:
  • نوع سیستم‌عامل: BSD
  • رم: حداقل ۸ گیگابایت
  • پردازنده: حداقل ۲ هسته
  • فضای دیسک: حداقل ۲۰ گیگابایت
  • کارت شبکه: حالت Bridged Adapter برای دسترسی به شبکه

۲. اتصال فایل ISO به ماشین مجازی

• فایل FreeNAS-13.0-STABLE.iso را به عنوان CD/DVD Drive انتخاب کنید.

۳. بوت و نصب سیستم‌عامل

• ماشین مجازی را اجرا کنید و مراحل نصب مشابه سرور اختصاصی را طی کنید.

۳. نصب FreeNAS روی USB Boot (بدون نصب روی هارددیسک)

این روش به شما اجازه می‌دهد که FreeNAS را مستقیماً از روی USB اجرا کنید، بدون نیاز به نصب روی هارددیسک. این گزینه برای تست سریع یا استفاده از FreeNAS در سرورهایی که نمی‌خواهید هارددیسک آن‌ها را تغییر دهید مناسب است.

مراحل ایجاد USB Boot برای FreeNAS

۱. دانلود و ایجاد فلش بوتیبل

fetch https://download.freenas.org/13/STABLE/latest/x64/FreeNAS-13.0-STABLE.iso
dd if=/mnt/my_pool/isos/FreeNAS-13.0-STABLE.iso of=/dev/sdb bs=1M

(در اینجا /dev/sdb مسیر USB است.)

۲. بوت کردن FreeNAS از روی USB

• وارد BIOS شوید و گزینه Boot from USB را انتخاب کنید.
• FreeNAS بدون نیاز به نصب روی هارددیسک اجرا می‌شود.

جمع‌بندی

• اگر سرور اختصاصی دارید، FreeNAS را مستقیماً روی SSD یا HDD نصب کنید.
• اگر می‌خواهید FreeNAS را آزمایش کنید، نصب در ماشین مجازی گزینه مناسبی است.
• اگر قصد اجرای FreeNAS بدون نصب روی دیسک را دارید، از USB Boot استفاده کنید.

حداقل مشخصات سخت‌افزاری موردنیاز

برای نصب و اجرای FreeNAS، حداقل سخت‌افزار پیشنهادی به‌صورت زیر است:

• پردازنده (CPU): پردازنده ۶۴ بیتی (x86-64) با حداقل ۲ هسته
• حافظه رم (RAM): حداقل ۸ گیگابایت حافظه رم برای عملکرد مطلوب ZFS
• فضای ذخیره‌سازی: یک دیسک برای نصب سیستم‌عامل (ترجیحاً یک درایو SSD یا USB با حداقل ظرفیت ۸ گیگابایت)
• دیسک‌های ذخیره‌سازی داده: حداقل یک یا چند هارددیسک برای ایجاد مخزن داده‌ها (ZFS Pool)
• کارت شبکه (NIC): حداقل یک کارت شبکه گیگابیتی (1GbE)، اما برای عملکرد بهتر، کارت‌های ۱۰ گیگابیتی توصیه می‌شود
• بوت از USB یا SSD: FreeNAS معمولاً روی یک درایو USB، کارت حافظه یا SSD کوچک نصب می‌شود تا هارددیسک‌های اصلی برای ذخیره داده‌ها آزاد باشند

پیشنهادات سخت‌افزاری برای عملکرد بهتر

اگر قصد دارید FreeNAS را در یک محیط حرفه‌ای یا با حجم بالای داده اجرا کنید، بهتر است از سخت‌افزار قوی‌تری استفاده کنید:

• پردازنده: پردازنده‌های سروری مانند Intel Xeon یا AMD EPYC برای پشتیبانی از پردازش سنگین
• رم: حداقل ۱۶ گیگابایت رم برای حجم‌های داده‌ای بزرگ، و در صورت استفاده از deduplication، حداقل ۳۲ گیگابایت
• دیسک‌های ذخیره‌سازی: استفاده از درایوهای SAS یا NVMe برای کارایی بالاتر
• RAID Controller: کارت RAID سخت‌افزاری برای افزایش قابلیت اطمینان
• کارت شبکه: استفاده از کارت‌های ۱۰GbE برای افزایش سرعت انتقال داده‌ها

بررسی وضعیت سخت‌افزار قبل از نصب

قبل از نصب FreeNAS، می‌توان از دستورات زیر برای بررسی مشخصات سخت‌افزار سرور استفاده کرد:

بررسی مشخصات پردازنده:

cat /proc/cpuinfo

بررسی مقدار حافظه رم نصب‌شده:

free -h

بررسی دیسک‌های متصل به سیستم:

lsblk

بررسی کارت شبکه و آدرس‌های IP:

ip a

بررسی وضعیت بوت UEFI یا Legacy:

ls /sys/firmware/efi

مسیر فایل: این دستورات نیازی به ویرایش فایل ندارند، اما اگر تغییرات مربوط به بوت موردنیاز باشد، باید به تنظیمات BIOS/UEFI دسترسی داشت.

جمع‌بندی

برای اجرای FreeNAS، سخت‌افزار مناسب نقش کلیدی دارد. حداقل مشخصات شامل پردازنده ۶۴ بیتی، ۸ گیگابایت رم، یک دیسک برای نصب و کارت شبکه گیگابیتی است. برای محیط‌های Enterprise، پیشنهاد می‌شود از پردازنده‌های Xeon، حافظه رم بالاتر و دیسک‌های سریع‌تر مانند SSD یا NVMe استفاده شود. بررسی وضعیت سخت‌افزار با دستورات CLI می‌تواند به آماده‌سازی مناسب برای نصب کمک کند.

پردازنده (CPU) مناسب برای FreeNAS

انتخاب پردازنده بستگی به حجم کاری و قابلیت‌های موردنیاز دارد:

• حداقل موردنیاز: پردازنده ۶۴ بیتی (x86-64) با حداقل ۲ هسته
• پیشنهادی برای کاربران خانگی: پردازنده‌های سری Intel Core i5 یا AMD Ryzen 5 با حداقل ۴ هسته
• پیشنهادی برای محیط‌های سازمانی: پردازنده‌های سروری مانند Intel Xeon E یا AMD EPYC برای پشتیبانی از حجم کاری بالا و پردازش چندگانه

بررسی مشخصات پردازنده سرور قبل از نصب

lscpu

مسیر فایل: این اطلاعات از طریق /proc/cpuinfo قابل مشاهده است و نیازی به تغییر فایل ندارد.

انتخاب حافظه (RAM) برای FreeNAS

ZFS برای عملکرد بهینه نیازمند مقدار قابل‌توجهی حافظه رم است. پیشنهادات زیر بر اساس نوع استفاده ارائه می‌شوند:

• حداقل موردنیاز: ۸ گیگابایت رم
• برای عملکرد بهینه: حداقل ۱۶ گیگابایت رم
• برای حجم‌های بالای داده: ۳۲ گیگابایت یا بیشتر، به‌ویژه در صورت استفاده از ویژگی Deduplication
• نوع توصیه‌شده: حافظه ECC (Error Correcting Code) برای سرورها و محیط‌های حرفه‌ای، که از بروز خطاهای تصادفی در داده‌ها جلوگیری می‌کند

بررسی مقدار حافظه رم سرور قبل از نصب

free -h

بررسی نوع حافظه ECC یا غیر-ECC

dmidecode -t memory | grep Type

مسیر فایل: اطلاعات حافظه در /proc/meminfo قرار دارد و نیازی به تغییر ندارد.

انتخاب دیسک‌های ذخیره‌سازی برای FreeNAS

انتخاب دیسک مناسب به ظرفیت موردنیاز، نوع ذخیره‌سازی و میزان تحمل خرابی (Fault Tolerance) بستگی دارد:

• حداقل موردنیاز: حداقل یک درایو SATA یا NVMe برای ذخیره‌سازی داده‌ها
• برای عملکرد بهتر: ترکیب دیسک‌های SSD برای کش‌کردن داده‌ها و هارددیسک‌های HDD برای ذخیره‌سازی اصلی
• پیشنهادی برای محیط‌های Enterprise: درایوهای SAS یا NVMe با RAID برای افزایش کارایی و اطمینان

بررسی دیسک‌های متصل به سرور

lsblk

بررسی سرعت و مدل دیسک‌ها

hdparm -I /dev/sda

مسیر فایل: اطلاعات مربوط به دیسک‌ها در /sys/block و /dev/disk قرار دارد.

انتخاب کنترلرهای ذخیره‌سازی (Storage Controllers)

FreeNAS از RAID نرم‌افزاری مبتنی بر ZFS استفاده می‌کند، بنابراین استفاده از کنترلرهای سخت‌افزاری RAID پیشنهاد نمی‌شود، مگر اینکه در حالت HBA (Host Bus Adapter) Mode تنظیم شده باشند. پیشنهادهای زیر بر اساس نیازهای مختلف ارائه می‌شوند:

• برای کاربران خانگی و SMB: استفاده از درگاه‌های SATA داخلی مادربرد کافی است.
• برای محیط‌های حرفه‌ای: کنترلرهای HBA مانند LSI 9211-8i یا LSI 9300-8i که در حالت IT Mode تنظیم شده‌اند.
• برای مراکز داده: کنترلرهای SAS پیشرفته مانند Broadcom MegaRAID با قابلیت HBA.

بررسی وضعیت کنترلرهای ذخیره‌سازی

lspci | grep -i raid

مسیر فایل: اطلاعات کنترلر در /sys/class/scsi_host ذخیره می‌شود.

جمع‌بندی

انتخاب سخت‌افزار مناسب برای FreeNAS بستگی به نیازهای شما دارد. پردازنده‌های Xeon یا Ryzen برای پردازش سنگین توصیه می‌شوند. حداقل ۸ گیگابایت رم موردنیاز است، اما ۱۶ تا ۳۲ گیگابایت برای محیط‌های حرفه‌ای پیشنهاد می‌شود. ترکیب SSD و HDD بهترین گزینه برای کارایی و ظرفیت است و استفاده از کنترلرهای HBA برای مدیریت دیسک‌ها توصیه می‌شود. بررسی سخت‌افزار قبل از نصب با دستورات CLI می‌تواند به انتخاب بهترین پیکربندی کمک کند.

نصب FreeNAS روی سرور اختصاصی

در این روش، FreeNAS به‌عنوان سیستم‌عامل اصلی (Bare-Metal) روی یک سرور فیزیکی نصب می‌شود و کنترل کامل سخت‌افزار را در اختیار دارد.

مزایای نصب روی سرور اختصاصی

• کارایی بهتر: دسترسی مستقیم به سخت‌افزار، بهبود عملکرد دیسک‌ها و سرعت انتقال داده
• پایداری و امنیت بیشتر: عدم وابستگی به لایه‌های مجازی‌سازی، کاهش ریسک خرابی یا افت عملکرد
• مدیریت مستقیم ZFS: کنترل کامل بر روی ذخیره‌سازی، بدون واسطه بودن سیستم‌عامل میزبان
• پشتیبانی بهتر از سخت‌افزار: بهره‌گیری از کنترلرهای HBA و درایورهای مخصوص FreeNAS بدون مشکلات مجازی‌سازی

معایب نصب روی سرور اختصاصی

• عدم امکان اجرای سایر سرویس‌ها: سرور فقط به FreeNAS اختصاص دارد و قابلیت اجرای سایر سیستم‌عامل‌ها محدود است.
• عدم انعطاف‌پذیری: تغییر در تنظیمات یا مهاجرت به سخت‌افزار جدید دشوارتر از ماشین مجازی است.
• نیاز به سخت‌افزار قدرتمندتر: برای دستیابی به عملکرد مناسب، نیاز به منابع سخت‌افزاری اختصاصی وجود دارد.

نصب FreeNAS روی سرور اختصاصی (روش CLI)

مراحل نصب شامل بوت از روی دیسک نصب و انجام پیکربندی اولیه است:

# بررسی درایوهای متصل برای نصب
lsblk  

# اجرای نصب از دیسک ISO
sh install.sh  

# تأیید نصب و راه‌اندازی مجدد سیستم
reboot  

مسیر فایل نصب: /mnt/install/ در زمان نصب ایجاد می‌شود.

نصب FreeNAS روی ماشین مجازی

در این روش، FreeNAS به‌عنوان یک ماشین مجازی (VM) در نرم‌افزارهای مجازی‌سازی مانند VMware ESXi، Proxmox، VirtualBox یا Hyper-V اجرا می‌شود.

مزایای نصب روی ماشین مجازی

• انعطاف‌پذیری بیشتر: امکان اجرای FreeNAS در کنار سایر سیستم‌عامل‌ها روی یک سرور
• مدیریت آسان‌تر: تهیه اسنپ‌شات، مهاجرت بین سرورها و پشتیبان‌گیری سریع
• استفاده بهینه از منابع: امکان تخصیص منابع پردازنده، رم و فضای ذخیره‌سازی به‌صورت پویا
• امکان آزمایش و توسعه: مناسب برای تست ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید بدون تأثیرگذاری بر سیستم اصلی

معایب نصب روی ماشین مجازی

• افت عملکرد: به دلیل وابستگی به لایه مجازی‌سازی، کارایی دیسک‌ها و شبکه کاهش می‌یابد.
• پشتیبانی محدود از سخت‌افزار: برخی کنترلرهای RAID یا HBA ممکن است به درستی شناسایی نشوند.
• ریسک خرابی داده: در صورت اشتباه در پیکربندی دیسک‌های مجازی، ممکن است اطلاعات ذخیره‌شده آسیب ببیند.

نصب FreeNAS روی ماشین مجازی (روش CLI)

برای نصب FreeNAS در VMware ESXi، پس از ایجاد ماشین مجازی، فایل ISO بوت شده و مراحل زیر انجام می‌شود:

# بررسی دیسک‌های مجازی تخصیص‌یافته
fdisk -l  

# نصب FreeNAS از دیسک ISO در محیط مجازی
sh install.sh  

# راه‌اندازی مجدد برای تکمیل نصب
reboot  

مسیر فایل تنظیمات ماشین مجازی: /etc/vmware/ در ESXi و /var/lib/libvirt/images/ در KVM.

مقایسه کلی نصب روی سرور اختصاصی و ماشین مجازی

جمع‌بندی

اگر هدف شما عملکرد بالا، امنیت و یک سیستم ذخیره‌سازی قابل‌اعتماد است، نصب روی سرور اختصاصی گزینه بهتری است.
اما اگر به انعطاف‌پذیری و قابلیت اجرای چندین سرویس نیاز دارید، نصب FreeNAS روی ماشین مجازی می‌تواند انتخاب بهتری باشد. در هر دو حالت، بررسی سخت‌افزار و انتخاب پیکربندی مناسب برای افزایش کارایی سیستم ضروری است.

۱. معرفی نسخه‌های مختلف FreeNAS

۱.۱ نسخه Stable

این نسخه پایدارترین ورژن FreeNAS است که پس از تست‌های گسترده منتشر می‌شود. نسخه Stable برای استفاده در محیط‌های تولیدی و سازمانی توصیه می‌شود.

ویژگی‌ها:

• تست‌شده و بدون مشکلات عمده
• مناسب برای سرورهای ذخیره‌سازی حیاتی
• پشتیبانی رسمی و به‌روزرسانی‌های امنیتی

معایب:

• انتشار کندتر از نسخه‌های توسعه
• پشتیبانی نکردن از برخی ویژگی‌های جدید تا زمان بررسی کامل

۱.۲ نسخه Nightly

این نسخه، جدیدترین تغییرات و قابلیت‌های توسعه‌یافته را شامل می‌شود و به‌صورت روزانه (یا هفتگی) به‌روزرسانی می‌شود. برای محیط‌های تست و آزمایش مناسب است.

ویژگی‌ها:

• جدیدترین قابلیت‌ها و تغییرات قبل از انتشار Stable
• مناسب برای تست ویژگی‌های جدید

معایب:

• ممکن است ناپایدار باشد و دارای باگ‌های متعدد باشد
• عدم تضمین امنیت و عملکرد برای محیط‌های تولیدی

۱.۳ نسخه TrueNAS Core

این نسخه در واقع تکامل‌یافته‌ی FreeNAS است که از سوی شرکت iXsystems ارائه شده و نام FreeNAS را به TrueNAS Core تغییر داده‌اند. TrueNAS Core نسخه مدرن FreeNAS محسوب می‌شود.

ویژگی‌ها:

• بر پایه همان ساختار FreeNAS اما با بهینه‌سازی‌های جدید
• پشتیبانی رسمی و پایداری بالا
• دارای نسخه Enterprise برای شرکت‌ها

معایب:

• برخی تغییرات در UI و تنظیمات نسبت به FreeNAS
• نیاز به یادگیری برخی قابلیت‌های جدید

۲. روش دانلود نسخه‌های مختلف FreeNAS

۲.۱ دانلود نسخه Stable

مسیر دانلود:
TrueNAS Core (نسخه پایدار FreeNAS)

دستور دانلود با wget در لینوکس:

wget https://download.freenas.org/FreeNAS-STABLE.iso -O FreeNAS-STABLE.iso

۲.۲ دانلود نسخه Nightly

مسیر دانلود:
Nightly Builds

دستور دانلود با wget در لینوکس:

wget https://download.freenas.org/Nightly/latest.iso -O FreeNAS-Nightly.iso

۲.۳ دانلود TrueNAS Core

مسیر دانلود:
TrueNAS Core

دستور دانلود با wget در لینوکس:

wget https://download.freenas.org/TrueNAS-Core.iso -O TrueNAS-Core.iso

۳. مقایسه نسخه‌های مختلف FreeNAS

جمع‌بندی

• اگر نیاز به یک سیستم پایدار و قابل‌اعتماد دارید، نسخه Stable یا TrueNAS Core را نصب کنید.
• اگر توسعه‌دهنده هستید و می‌خواهید ویژگی‌های جدید را تست کنید، نسخه Nightly مناسب است اما برای تولید توصیه نمی‌شود.
• TrueNAS Core بهترین گزینه برای جایگزینی FreeNAS است، زیرا همان قابلیت‌ها را با بهینه‌سازی‌های جدید ارائه می‌دهد.

۱. پیش‌نیازها

۱.۱ سخت‌افزار موردنیاز

• یک فلش USB حداقل ۸ گیگابایت (ترجیحاً USB 3.0 برای سرعت بالاتر)
• یک سیستم برای ساخت USB Bootable

۱.۲ نرم‌افزارهای موردنیاز

• در ویندوز: Rufus یا balenaEtcher
• در لینوکس و مک: balenaEtcher

۱.۳ فایل ISO موردنیاز

فایل ISO مربوط به نسخه Stable، Nightly یا TrueNAS Core را از سایت رسمی دانلود کنید:

• دانلود FreeNAS/TrueNAS

۲. ساخت USB Bootable در ویندوز با Rufus

۲.۱ دانلود و اجرای Rufus

۱. نرم‌افزار Rufus را از سایت رسمی دانلود کنید.
۲. فایل rufus.exe را اجرا کنید (نصب نیاز ندارد).

۲.۲ تنظیمات Rufus برای ساخت USB Bootable

۱. در قسمت Device، فلش USB را انتخاب کنید.
۲. در Boot selection، روی Select کلیک کرده و فایل ISO دانلود شده را انتخاب کنید.
۳. در Partition scheme گزینه MBR را انتخاب کنید.
۴. در File System گزینه FAT32 را انتخاب کنید.
۵. روی Start کلیک کنید و در پیغام هشدار، تأیید کنید که تمام اطلاعات فلش پاک خواهد شد.

۲.۳ انتظار برای اتمام فرآیند

• پس از چند دقیقه، فلش USB آماده خواهد شد.
• روی Close کلیک کنید و سیستم را ری‌استارت کنید تا از USB بوت شود.

۳. ساخت USB Bootable در ویندوز و لینوکس با balenaEtcher

۳.۱ دانلود و نصب balenaEtcher

• در ویندوز:
  ۱. به سایت رسمی balenaEtcher بروید و نسخه ویندوز را دانلود کنید.
  ۲. فایل .exe را اجرا کرده و مراحل نصب را انجام دهید.
• در لینوکس:
  دستور دانلود و اجرای balenaEtcher:

  wget https://github.com/balena-io/etcher/releases/download/v1.18.11/balenaEtcher-1.18.11-x64.AppImage
  chmod +x balenaEtcher-1.18.11-x64.AppImage
  ./balenaEtcher-1.18.11-x64.AppImage
  

۳.۲ ایجاد USB Bootable با balenaEtcher

۱. balenaEtcher را اجرا کنید.
۲. روی Flash from file کلیک کرده و فایل ISO را انتخاب کنید.
3. روی Select target کلیک کرده و فلش USB را انتخاب کنید.
4. روی Flash! کلیک کنید و منتظر بمانید تا فرآیند کامل شود.

۴. بررسی موفقیت‌آمیز بودن USB Bootable

برای اطمینان از اینکه USB بوت‌ابل به درستی ساخته شده:
۱. سیستم را ری‌استارت کنید.
۲. در هنگام بوت، کلید F12، F2، ESC یا Delete را بزنید تا وارد BIOS/UEFI شوید.
۳. ترتیب Boot Order را تغییر داده و USB را در اولویت قرار دهید.
۴. سیستم را از طریق USB راه‌اندازی کنید.

جمع‌بندی

• برای کاربران ویندوز، Rufus یک گزینه سریع و کم‌حجم برای ایجاد USB Bootable است.
• برای کاربران ویندوز، لینوکس و مک، balenaEtcher ساده‌تر و رابط گرافیکی بهتری دارد.
• پس از ایجاد USB Bootable، سیستم را ری‌استارت کرده و ترتیب بوت را تغییر دهید تا از فلش بوت شود.

۱. تنظیمات BIOS/UEFI برای بوت از USB

۱.۱ ورود به تنظیمات BIOS/UEFI

۱. سیستم را ری‌استارت کنید.
۲. هنگام بوت شدن، کلید مربوط به BIOS/UEFI را فشار دهید (معمولاً F2، F12، Delete، ESC یا بسته به مدل مادربرد).
۳. به بخش Boot بروید.

۱.۲ تغییر ترتیب بوت (Boot Order)

۱. گزینه Boot Priority یا Boot Order را پیدا کنید.
2. USB Drive را به عنوان اولین گزینه بوت انتخاب کنید.
3. تنظیمات را ذخیره کنید و از BIOS خارج شوید (معمولاً با کلید F10 و انتخاب Yes).

۲. شروع فرآیند نصب FreeNAS/TrueNAS

۲.۱ بارگذاری محیط نصب

۱. بعد از بوت از USB، صفحه نصب FreeNAS/TrueNAS نمایش داده می‌شود.
۲. گزینه Install/Upgrade را انتخاب کنید و Enter را بزنید.

۲.۲ انتخاب دیسک برای نصب

۱. لیستی از دیسک‌های متصل نمایش داده می‌شود.
۲. یک دیسک اختصاصی برای نصب FreeNAS/TrueNAS انتخاب کنید (توصیه می‌شود یک SSD کوچک یا USB داخلی برای این کار اختصاص داده شود).
۳. تأیید کنید که اطلاعات موجود روی دیسک انتخابی پاک خواهد شد.

۲.۳ انتخاب نوع نصب

۱. گزینه Boot via UEFI or Legacy را بسته به سیستم خود انتخاب کنید.
۲. یک رمز عبور برای کاربر root تعیین کنید.
۳. گزینه Proceed with Installation را انتخاب کنید و صبر کنید تا نصب کامل شود.

۳. راه‌اندازی اولیه پس از نصب

۳.۱ راه‌اندازی سیستم پس از نصب

۱. پس از اتمام نصب، USB Bootable را از سیستم جدا کنید.
۲. سیستم را ری‌استارت کنید.
۳. FreeNAS/TrueNAS از روی دیسک نصب‌شده بوت می‌شود.

۳.۲ دریافت آدرس IP برای دسترسی به رابط وب

۱. پس از بوت شدن، یک صفحه متنی نمایش داده می‌شود که شامل آدرس IP برای مدیریت تحت وب است.
۲. این آدرس را یادداشت کنید (مانند http://192.168.1.100).

جمع‌بندی

• قبل از نصب، BIOS/UEFI را برای بوت از USB تنظیم کنید.
• هنگام نصب، دیسک مناسب را انتخاب کرده و رمز عبور root را تعیین کنید.
• پس از نصب، USB را جدا کرده و سیستم را ری‌استارت کنید.
• پس از بوت شدن، آدرس IP اختصاص داده شده را برای مدیریت تحت وب یادداشت کنید.

۱. انتخاب درایو مناسب برای نصب FreeNAS/TrueNAS

۱.۱ توصیه‌های کلی برای انتخاب درایو نصب

• از یک درایو جداگانه برای نصب FreeNAS/TrueNAS استفاده کنید.
• استفاده از SSD یا فلش مموری USB داخلی برای نصب توصیه می‌شود.
• حداقل فضای موردنیاز برای نصب ۸ گیگابایت است، اما پیشنهاد می‌شود حداقل ۱۶ گیگابایت یا بیشتر در نظر گرفته شود.
• درایو اصلی ذخیره‌سازی داده‌ها نباید برای نصب سیستم‌عامل استفاده شود.

۱.۲ فرآیند انتخاب درایو در هنگام نصب

۱. بوت از USB را انجام دهید و گزینه Install/Upgrade را انتخاب کنید.
۲. در لیست دیسک‌های نمایش داده‌شده، درایو موردنظر را برای نصب انتخاب کنید.
۳. سیستم هشدار می‌دهد که تمام داده‌های این درایو پاک خواهند شد.
۴. پس از تأیید، فرآیند نصب آغاز می‌شود.

۱.۳ بررسی مسیر فایل‌های مربوط به دیسک‌ها

برای مشاهده درایوهای متصل به سیستم، می‌توان از دستور زیر در محیط CLI استفاده کرد:

lsblk

یا برای مشاهده اطلاعات دقیق‌تر:

gpart show

۲. بررسی سیستم فایل‌های پشتیبانی‌شده در FreeNAS/TrueNAS

۲.۱ معرفی ZFS: سیستم فایل اصلی FreeNAS/TrueNAS

ZFS (Zettabyte File System) سیستم فایل پیش‌فرض و توصیه‌شده در FreeNAS/TrueNAS است. ویژگی‌های کلیدی ZFS:

• RAID داخلی بدون نیاز به کنترلر سخت‌افزاری
• فشرده‌سازی و Deduplication برای بهینه‌سازی فضای ذخیره‌سازی
• Snapshots و Clones برای ایجاد نسخه‌های پشتیبان لحظه‌ای
• تشخیص و اصلاح خودکار خطاهای داده‌ها (Self-healing)

۲.۲ نحوه بررسی وضعیت سیستم فایل ZFS

برای مشاهده اطلاعات مربوط به ZFS می‌توان از دستور زیر استفاده کرد:

zpool status

برای مشاهده لیست تمام استخرهای ذخیره‌سازی (ZFS Pools):

zpool list

۳. بررسی سایر سیستم فایل‌های پشتیبانی‌شده

علاوه بر ZFS، FreeNAS/TrueNAS از سیستم فایل‌های دیگری نیز پشتیبانی می‌کند:

با این حال، استفاده از ZFS برای همه استخرهای ذخیره‌سازی توصیه می‌شود.

جمع‌بندی

• یک درایو مجزا برای نصب FreeNAS/TrueNAS انتخاب کنید و از SSD یا فلش مموری داخلی استفاده کنید.
• حداقل فضای موردنیاز برای نصب ۸ گیگابایت است، اما ۱۶ گیگابایت توصیه می‌شود.
• ZFS سیستم فایل اصلی و پیش‌فرض FreeNAS/TrueNAS است که ویژگی‌هایی مانند RAID داخلی، فشرده‌سازی، و Snapshot را ارائه می‌دهد.
• سایر سیستم فایل‌ها مانند ext4، NTFS و UFS فقط برای خواندن یا کاربردهای خاص پشتیبانی می‌شوند.

۱. انتخاب آدرس IP ثابت یا استفاده از DHCP

۱.۱ تفاوت IP ثابت و DHCP

• DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol): آدرس IP به‌طور خودکار از روتر یا سرور DHCP دریافت می‌شود.
• Static IP: آدرس IP به‌صورت دستی تنظیم می‌شود و برای سرورهایی که نیاز به آدرس پایدار و تغییرناپذیر دارند توصیه می‌شود.

۱.۲ تنظیم IP ثابت در رابط وب FreeNAS/TrueNAS

۱. از طریق مرورگر وارد Web UI شوید.
۲. به مسیر Network → Interfaces بروید.
3. روی ویرایش (Edit) در کارت شبکه موردنظر کلیک کنید.
4. گزینه Disable DHCP را غیرفعال کنید.
5. یک آدرس IP ثابت همراه با Subnet Mask وارد کنید.
6. تغییرات را ذخیره کنید و سیستم را Restart کنید.

۱.۳ تنظیم IP ثابت از طریق CLI

برای مشاهده نام کارت‌های شبکه:

ifconfig

برای تنظیم یک IP ثابت (مثلاً 192.168.1.100/24 روی em0):

ifconfig em0 inet 192.168.1.100 netmask 255.255.255.0 up

برای ذخیره تنظیمات در فایل کانفیگ دائمی:

echo 'ifconfig_em0="inet 192.168.1.100 netmask 255.255.255.0"' >> /etc/rc.conf

۲. تنظیم Gateway در FreeNAS/TrueNAS

۲.۱ تنظیم Gateway در رابط وب

۱. وارد Web UI شوید.
۲. مسیر Network → Global Configuration را باز کنید.
3. مقدار Default Gateway را روی آدرس روتر (مثلاً 192.168.1.1) تنظیم کنید.
4. تغییرات را ذخیره کنید و سیستم را ریستارت کنید.

۲.۲ تنظیم Gateway از طریق CLI

تنظیم Gateway موقت:

route add default 192.168.1.1

ذخیره تنظیمات در فایل دائمی:

echo 'defaultrouter="192.168.1.1"' >> /etc/rc.conf

۳. تنظیم DNS در FreeNAS/TrueNAS

۳.۱ تنظیم DNS در رابط وب

۱. وارد Web UI شوید.
۲. مسیر Network → Global Configuration را باز کنید.
3. در قسمت Nameserver 1 و Nameserver 2، آدرس‌های سرورهای DNS مانند Google (8.8.8.8) یا Cloudflare (1.1.1.1) را وارد کنید.
4. تغییرات را ذخیره کنید و سیستم را ریستارت کنید.

۳.۲ تنظیم DNS از طریق CLI

برای تنظیم موقت:

echo "nameserver 8.8.8.8" >> /etc/resolv.conf
echo "nameserver 1.1.1.1" >> /etc/resolv.conf

برای ذخیره در فایل دائمی:

echo 'nameserver 8.8.8.8' >> /etc/resolv.conf
echo 'nameserver 1.1.1.1' >> /etc/resolv.conf

جمع‌بندی

• استفاده از IP ثابت برای سرور FreeNAS/TrueNAS توصیه می‌شود تا دسترسی پایدار به خدمات فراهم شود.
• Gateway باید روی آدرس روتر شبکه تنظیم شود تا سرور بتواند به اینترنت و سایر شبکه‌ها متصل شود.
• DNS برای نام‌گذاری دامنه‌ها و دسترسی به سرورهای اینترنتی لازم است و می‌توان از Google (8.8.8.8) یا Cloudflare (1.1.1.1) استفاده کرد.
• تمامی تنظیمات شبکه از طریق رابط وب و CLI قابل انجام هستند.

۱. تنظیم زبان در FreeNAS/TrueNAS

۱.۱ تغییر زبان از طریق رابط وب (Web UI)

۱. وارد رابط کاربری وب FreeNAS/TrueNAS شوید.
۲. به مسیر System → General بروید.
3. در قسمت Language، زبان موردنظر را انتخاب کنید.
4. روی Save کلیک کرده و سیستم را ریستارت کنید.

۱.۲ تغییر زبان از طریق CLI

برای تغییر زبان سیستم از طریق خط فرمان (CLI)، باید مقدار LANG در فایل پیکربندی سیستم تنظیم شود.

ویرایش فایل /etc/login.conf و تنظیم زبان:

nano /etc/login.conf

افزودن خط زیر به بخش default:

:lang=fa_IR.UTF-8:

ذخیره فایل و اعمال تغییرات:

cap_mkdb /etc/login.conf

تغییر زبان در فایل پروفایل کاربر (~/.profile):

echo 'export LANG=fa_IR.UTF-8' >> ~/.profile
source ~/.profile

۲. تنظیم منطقه زمانی (Time Zone) در FreeNAS/TrueNAS

۲.۱ تنظیم منطقه زمانی از طریق رابط وب

۱. وارد Web UI شوید.
۲. مسیر System → General را باز کنید.
3. در قسمت Time Zone، منطقه زمانی (مثلاً Asia/Tehran) را انتخاب کنید.
4. تغییرات را ذخیره کنید و سیستم را ریستارت کنید.

۲.۲ تنظیم منطقه زمانی از طریق CLI

تنظیم منطقه زمانی در FreeNAS/TrueNAS به‌صورت کامندی از طریق تغییر timezone انجام می‌شود.

نمایش منطقه زمانی فعلی:

date

نمایش لیست تمام مناطق زمانی:

ls /usr/share/zoneinfo/

تنظیم منطقه زمانی روی تهران:

ln -sf /usr/share/zoneinfo/Asia/Tehran /etc/localtime

ویرایش فایل /etc/timezone و افزودن نام منطقه:

echo "Asia/Tehran" > /etc/timezone

اعمال تغییرات و همگام‌سازی زمان:

service ntpd restart

۳. تنظیم فرمت تاریخ و زمان در FreeNAS/TrueNAS

۳.۱ تغییر فرمت تاریخ و زمان از طریق Web UI

۱. وارد رابط وب شوید.
۲. مسیر System → Advanced را باز کنید.
3. در قسمت Date Format، فرمت تاریخ مناسب (مانند YYYY-MM-DD) را انتخاب کنید.
4. در قسمت Time Format، فرمت زمان مناسب (مانند 24-hour format) را انتخاب کنید.
5. تغییرات را ذخیره کنید و سیستم را ریستارت کنید.

۳.۲ تغییر فرمت تاریخ و زمان از طریق CLI

تنظیم فرمت تاریخ و زمان در FreeNAS/TrueNAS معمولاً از طریق متغیر LC_TIME انجام می‌شود.

ویرایش فایل /etc/profile و افزودن تنظیمات زیر:

nano /etc/profile

افزودن خطوط زیر:

export LC_TIME="fa_IR.UTF-8"
export DATE_FORMAT="YYYY-MM-DD"
export TIME_FORMAT="24H"

ذخیره فایل و بارگذاری مجدد تنظیمات:

source /etc/profile

بررسی تغییرات:

date

جمع‌بندی

• برای تغییر زبان سیستم، مقدار LANG را در فایل‌های /etc/login.conf و ~/.profile تغییر دهید.
• منطقه زمانی را می‌توان از طریق Web UI یا با تغییر لینک /etc/localtime در CLI تنظیم کرد.
• فرمت تاریخ و زمان را می‌توان در LC_TIME و DATE_FORMAT تنظیم کرد.
• برای اطمینان از اعمال صحیح تنظیمات، پس از تغییرات سیستم را ریستارت کنید یا سرویس‌های مرتبط را مجدداً راه‌اندازی کنید.

۱. نقش فریمور در FreeNAS

۱.۱ فریمور چیست؟

فریمور نرم‌افزاری سطح پایین است که روی سخت‌افزارهایی مانند مادربورد، کارت شبکه، کنترلرهای RAID، و درایوهای ذخیره‌سازی اجرا می‌شود. وظیفه اصلی آن، مدیریت تعامل بین سخت‌افزار و سیستم‌عامل است.

۱.۲ اهمیت فریمور در FreeNAS

• بهبود پایداری و امنیت: نسخه‌های جدید فریمور معمولاً شامل اصلاحات امنیتی و بهینه‌سازی‌های عملکردی هستند.
• افزایش سازگاری سخت‌افزار: برخی از نسخه‌های جدید FreeNAS ممکن است با فریمورهای قدیمی ناسازگار باشند.
• بهینه‌سازی عملکرد ذخیره‌سازی: بسیاری از کنترلرهای RAID و دیسک‌های NVMe عملکرد بهتری با فریمور به‌روز دارند.

۱.۳ بررسی نسخه فریمور در FreeNAS

برای مشاهده نسخه فریمور سخت‌افزار، از دستورات زیر استفاده کنید:

بررسی نسخه فریمور پردازنده:

dmidecode -t bios

بررسی فریمور هارددیسک‌ها:

smartctl -i /dev/da0

بررسی نسخه فریمور کارت شبکه:

ethtool -i igb0

۲. نقش درایورها در FreeNAS

۲.۱ درایور چیست؟

درایورها (Drivers) برنامه‌هایی هستند که به سیستم‌عامل اجازه می‌دهند با سخت‌افزار تعامل کند. در FreeNAS، درایورها معمولاً به‌صورت ماژول‌های کرنل (Kernel Modules) بارگذاری می‌شوند.

۲.۲ اهمیت درایورها در FreeNAS

• سازگاری با سخت‌افزارهای جدید مانند کارت‌های شبکه 10GbE و کنترلرهای SAS.
• بهینه‌سازی عملکرد دستگاه‌ها مانند SSD‌ها، HDD‌ها و کنترلرهای RAID.
• افزایش امنیت و پایداری سیستم با دریافت آپدیت‌های جدید کرنل و درایور.

۲.۳ بررسی درایورهای بارگذاری‌شده در FreeNAS

برای مشاهده درایورهای فعال در FreeNAS، از دستورات زیر استفاده کنید:

مشاهده درایورهای فعال کارت شبکه:

ifconfig -a

بررسی ماژول‌های کرنل بارگذاری‌شده:

kldstat

مشاهده اطلاعات درایورهای هارددیسک و کنترلر ذخیره‌سازی:

pciconf -lv | grep -i storage

۳. به‌روزرسانی فریمور و درایورها در FreeNAS

۳.۱ به‌روزرسانی فریمور از طریق CLI

برای به‌روزرسانی فریمور مادربورد، کارت شبکه، یا RAID، از دستورات زیر استفاده کنید:

۱. دانلود آخرین نسخه فریمور:

fetch -o firmware.img http://example.com/latest-firmware.img

۲. نصب فریمور:

dd if=firmware.img of=/dev/flash bs=1M

۳. ریستارت سیستم برای اعمال تغییرات:

reboot

۳.۲ به‌روزرسانی درایورها در FreeNAS

درایورهای FreeNAS معمولاً همراه با آپدیت‌های رسمی سیستم‌عامل ارائه می‌شوند. برای به‌روزرسانی، مراحل زیر را انجام دهید:

۱. بررسی نسخه جدید FreeNAS:

freenas-update check

۲. دریافت آخرین آپدیت‌ها:

freenas-update fetch

۳. نصب آپدیت‌ها و ریستارت سیستم:

freenas-update install
reboot

۴. مدیریت دستی درایورها در FreeNAS

۴.۱ بارگذاری دستی یک درایور جدید

برای بارگذاری دستی یک درایور خاص (مثلاً درایور کنترلر RAID):

kldload mps

بررسی وضعیت درایور:

kldstat | grep mps

۴.۲ حذف یا غیرفعال‌سازی یک درایور

برای حذف موقت یک درایور از کرنل:

kldunload mps

برای غیرفعال کردن درایور در بوت، فایل /boot/loader.conf را ویرایش کنید:

nano /boot/loader.conf

افزودن خط زیر برای غیرفعال کردن درایور:

mps_load="NO"

ذخیره فایل و راه‌اندازی مجدد سیستم:

reboot

جمع‌بندی

• فریمور مسئول مدیریت سخت‌افزارهای اصلی مانند مادربورد، کارت شبکه و کنترلرهای ذخیره‌سازی است.
• درایورها ارتباط بین FreeNAS و سخت‌افزار را فراهم کرده و برای عملکرد صحیح سیستم ضروری هستند.
• به‌روزرسانی فریمور و درایورها باعث بهبود امنیت، پایداری و سازگاری سیستم می‌شود.
• درایورها را می‌توان از طریق کرنل (kldstat و kldload) بررسی، بارگذاری یا حذف کرد.
• همواره قبل از به‌روزرسانی فریمور و درایورها، از تنظیمات و داده‌های مهم نسخه پشتیبان تهیه کنید.

۱. بررسی آدرس IP سیستم FreeNAS

برای ورود به داشبورد وب، ابتدا باید آدرس IP سرور FreeNAS را بدانید. روش‌های مختلفی برای یافتن این آدرس وجود دارد:

۱.۱ بررسی آدرس IP از طریق CLI (در خود FreeNAS)

اگر به کنسول FreeNAS دسترسی دارید، می‌توانید آدرس IP را با دستور زیر مشاهده کنید:

ifconfig

این دستور اطلاعات مربوط به کارت شبکه (مانند igb0 یا em0) را نمایش می‌دهد. مقدار inet همان آدرس IP سرور FreeNAS است.

مثال خروجی:

igb0: flags=...  
        inet 192.168.1.100 netmask 255.255.255.0 broadcast 192.168.1.255  

در این مثال، آدرس IP 192.168.1.100 است.

۱.۲ مشاهده آدرس IP از کنسول FreeNAS

در صورت استفاده از مانیتور متصل به سرور FreeNAS، بعد از بوت شدن، صفحه CLI به شما آدرس IP سیستم را نمایش می‌دهد.

۱.۳ پیدا کردن آدرس IP از طریق روتر یا DHCP Server

• به تنظیمات روتر خود مراجعه کنید.
• لیست دستگاه‌های متصل را مشاهده کرده و FreeNAS را پیدا کنید.
• آدرس IP اختصاص داده شده را بررسی کنید.

۲. ورود به داشبورد وب FreeNAS

۲.۱ باز کردن رابط وب FreeNAS

۱. مرورگر وب را باز کنید (Google Chrome، Firefox، Edge).
۲. آدرس IP سیستم FreeNAS را در نوار آدرس مرورگر وارد کنید:

http://192.168.1.100

۳. در صورت فعال بودن HTTPS، از https:// استفاده کنید:

https://192.168.1.100

۴. در اولین ورود، ممکن است مرورگر هشدار امنیتی گواهی SSL را نمایش دهد. برای ادامه، روی Advanced کلیک کرده و گزینه Proceed را انتخاب کنید.

۲.۲ ورود به داشبورد و اطلاعات پیش‌فرض

بعد از باز شدن صفحه ورود، اطلاعات زیر را وارد کنید:

• نام کاربری (Username): root
• رمز عبور (Password): در مرحله نصب تنظیم شده است

اگر در مرحله نصب رمز عبور تعیین نکرده‌اید، باید از کنسول FreeNAS برای تنظیم رمز جدید استفاده کنید.

۳. تغییر رمز عبور Root در صورت فراموشی

اگر رمز عبور را فراموش کرده‌اید، از طریق کنسول FreeNAS می‌توان آن را تنظیم کرد.

۳.۱ تغییر رمز از طریق CLI

۱. به FreeNAS از طریق SSH یا کنسول فیزیکی دسترسی پیدا کنید.
۲. دستور زیر را برای تغییر رمز عبور اجرا کنید:

passwd root

۳. رمز جدید را وارد کرده و تأیید کنید.

۴. تنظیم دسترسی به داشبورد از طریق فایروال

اگر نمی‌توانید به داشبورد وب دسترسی پیدا کنید، ممکن است فایروال یا تنظیمات شبکه مشکل داشته باشد. بررسی کنید که پورت ۸۰ (HTTP) و ۴۴۳ (HTTPS) در سیستم باز باشند:

۴.۱ بررسی وضعیت سرویس وب FreeNAS

service nginx status

اگر سرویس غیرفعال است، آن را راه‌اندازی کنید:

service nginx restart

۴.۲ بررسی باز بودن پورت‌های HTTP و HTTPS

sockstat -4 | grep :80
sockstat -4 | grep :443

اگر خروجی نشان‌دهنده باز بودن پورت‌ها نیست، فایروال را بررسی کنید.

۴.۳ غیرفعال کردن موقت فایروال برای تست دسترسی

pfctl -d

نکته: این تنظیم بعد از ریستارت سیستم به حالت قبل برمی‌گردد.

۵. تغییر آدرس IP از طریق CLI (در صورت نیاز)

اگر نیاز دارید آدرس IP را تغییر دهید، از دستورات زیر استفاده کنید:

۵.۱ تنظیم دستی آدرس IP

ifconfig igb0 inet 192.168.1.200 netmask 255.255.255.0

۵.۲ تنظیم Gateway و DNS

route add default 192.168.1.1
echo "nameserver 8.8.8.8" >> /etc/resolv.conf

۵.۳ ذخیره تنظیمات برای بوت بعدی

ویرایش فایل /etc/rc.conf:

nano /etc/rc.conf

افزودن خطوط زیر:

ifconfig_igb0="inet 192.168.1.200 netmask 255.255.255.0"
defaultrouter="192.168.1.1"

ذخیره و راه‌اندازی مجدد:

reboot

جمع‌بندی

• برای ورود به داشبورد وب FreeNAS، ابتدا باید آدرس IP سرور را مشخص کنید.
• این آدرس را می‌توان از طریق ifconfig، کنسول FreeNAS، یا روتر پیدا کرد.
• برای دسترسی به داشبورد، IP را در مرورگر وارد کنید و در صورت نیاز، هشدار گواهی SSL را رد کنید.
• نام کاربری root است و رمز عبور در زمان نصب تعیین شده است.
• اگر رمز عبور را فراموش کردید، از دستور passwd root برای تغییر آن استفاده کنید.
• در صورت مشکل در دسترسی، باید فایروال، سرویس وب و پورت‌های ۸۰ و ۴۴۳ را بررسی کنید.
• برای تنظیم دستی آدرس IP، Gateway و DNS از دستورات CLI استفاده کنید.

۱. آشنایی با رابط کاربری داشبورد FreeNAS

هنگام ورود به داشبورد، صفحه‌ای مشابه تصویر زیر مشاهده می‌شود:

• نوار کناری (Sidebar): شامل بخش‌های اصلی مدیریتی
• پنل مرکزی: نمایش اطلاعات کلی سیستم و تنظیمات
• نوار وضعیت بالا: نمایش هشدارها، نام کاربری، دکمه خروج

در نسخه‌های جدید FreeNAS (TrueNAS Core)، داشبورد به‌روز شده و قابلیت‌های جدیدی به آن اضافه شده است.

۲. داشبورد اصلی (Dashboard)

پس از ورود، اولین صفحه‌ای که مشاهده می‌کنید داشبورد اصلی است که شامل اطلاعات زیر می‌شود:

۲.۱ اطلاعات کلی سیستم

• نام میزبان (Hostname)
• نسخه FreeNAS/TrueNAS
• مدت زمان روشن بودن سیستم (Uptime)
• وضعیت مصرف منابع (CPU، RAM، فضای ذخیره‌سازی، شبکه)
• دمای سیستم و عملکرد سخت‌افزارها

۲.۲ نمایش هشدارها و لاگ‌ها

• هشدارهای مربوط به مشکلات سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری
• خطاهای مربوط به RAID و دیسک‌ها
• لاگ‌های مربوط به رویدادهای سیستم

۳. مدیریت ذخیره‌سازی (Storage)

یکی از مهم‌ترین بخش‌های FreeNAS، مدیریت ذخیره‌سازی است که شامل گزینه‌های زیر می‌شود:

۳.۱ ایجاد و مدیریت استخرهای ذخیره‌سازی (Pools)

• ایجاد یک Pool جدید برای ذخیره داده‌ها
• انتخاب RAIDZ، Mirror، Stripe برای محافظت از داده‌ها
• بررسی فضای آزاد و سلامت استخرها

۳.۲ مدیریت دیسک‌ها (Disks)

• مشاهده دیسک‌های متصل به سیستم
• بررسی وضعیت SMART دیسک‌ها
• اضافه یا حذف دیسک‌ها به یک Pool

۳.۳ ایجاد و مدیریت Dataset و Zvol

• ایجاد Datasets برای مدیریت پیشرفته فایل‌ها
• پیکربندی Zvol برای استفاده در ماشین‌های مجازی

۳.۴ تنظیمات Snapshot و Replication

• ایجاد Snapshot برای بکاپ‌گیری لحظه‌ای از داده‌ها
• پیکربندی Replication برای انتقال داده‌ها به یک FreeNAS دیگر

۴. مدیریت اشتراک‌گذاری فایل‌ها (Sharing)

۴.۱ تنظیم SMB (برای ویندوز)

• ایجاد اشتراک SMB برای استفاده در ویندوز
• تنظیم دسترسی کاربران و مجوزها
• فعال کردن Recycle Bin برای بازیابی فایل‌های حذف‌شده

۴.۲ تنظیم NFS (برای لینوکس و یونیکس)

• ایجاد اشتراک NFS
• تنظیم دسترسی بر اساس IP و مجوزهای خواندن و نوشتن

۴.۳ تنظیم iSCSI (برای سرورهای مجازی و بکاپ‌گیری)

• ایجاد Target و LUN برای اتصال به سرورهای ESXi یا Windows Server
• مدیریت پیکربندی CHAP و مجوزهای دسترسی

۵. مدیریت شبکه (Network)

۵.۱ تنظیمات آداپتور شبکه (Interfaces)

• نمایش و ویرایش آدرس‌های IP ثابت یا DHCP
• تنظیم Gateway و DNS

۵.۲ تنظیمات پیوند شبکه (Link Aggregation)

• ایجاد LAGG برای افزایش پهنای باند و قابلیت اطمینان

۵.۳ تنظیم VLAN

• ایجاد VLAN برای جداسازی ترافیک شبکه

۶. مدیریت کاربران و گروه‌ها (Accounts)

۶.۱ ایجاد و مدیریت کاربران (Users)

• اضافه کردن کاربران جدید و تنظیم رمز عبور
• تعیین سطح دسترسی کاربران

۶.۲ مدیریت گروه‌ها (Groups)

• ایجاد گروه‌های کاربری برای کنترل بهتر مجوزها
• اختصاص کاربران به گروه‌های مختلف

۷. سرویس‌ها (Services)

۷.۱ فعال‌سازی و مدیریت سرویس‌ها

• SMB / CIFS: برای اشتراک‌گذاری فایل در ویندوز
• NFS: برای اشتراک‌گذاری فایل در لینوکس
• AFP: برای مک‌اواس
• iSCSI: برای ارتباط با سرورهای ذخیره‌سازی
• FTP و SFTP: برای انتقال فایل
• SSH: برای مدیریت از طریق خط فرمان

۷.۲ تنظیم استارت خودکار سرویس‌ها

• مشخص کردن سرویس‌هایی که بعد از بوت فعال شوند

۸. تنظیمات عمومی (System Settings)

۸.۱ به‌روزرسانی سیستم (Updates)

• بررسی و نصب نسخه‌های جدید FreeNAS/TrueNAS

۸.۲ مدیریت بکاپ تنظیمات (Configuration Backup)

• ذخیره و بازیابی تنظیمات سیستم

۸.۳ بررسی لاگ‌های سیستمی (Logs)

• مشاهده خطاها و هشدارهای اخیر

۹. ماشین‌های مجازی و داکر (Virtual Machines & Docker)

۹.۱ ایجاد و مدیریت ماشین‌های مجازی (VMs)

• نصب سیستم‌عامل‌های لینوکس، ویندوز و BSD

۹.۲ تنظیم داکر و اپلیکیشن‌های کانتینری

• استفاده از Jails و Plugins برای اجرای برنامه‌های کاربردی

جمع‌بندی

• داشبورد FreeNAS شامل ابزارهای مدیریتی مهمی است که برای کنترل فضای ذخیره‌سازی، شبکه، کاربران و سرویس‌ها استفاده می‌شود.
• در بخش Storage می‌توان استخرهای ذخیره‌سازی (Pools)، دیسک‌ها و Snapshot‌ها را مدیریت کرد.
• بخش Sharing امکان اشتراک‌گذاری فایل‌ها را از طریق SMB، NFS و iSCSI فراهم می‌کند.
• بخش Network برای مدیریت آدرس‌های IP، VLAN و Link Aggregation است.
• در بخش Services می‌توان سرویس‌هایی مانند SMB، SSH، FTP و iSCSI را فعال یا غیرفعال کرد.
• امکان ایجاد کاربران و گروه‌ها در بخش Accounts وجود دارد.
• در بخش System Settings، تنظیمات کلی FreeNAS مانند آپدیت‌ها، لاگ‌ها و پشتیبان‌گیری تنظیمات انجام می‌شود.
• FreeNAS همچنین از ماشین‌های مجازی و Docker برای اجرای برنامه‌های مختلف پشتیبانی می‌کند.

۱. تغییر رمز عبور پیش‌فرض

۱.۱ تغییر رمز عبور از طریق داشبورد وب

۱. به داشبورد وب FreeNAS وارد شوید.
۲. از نوار کناری، به مسیر Accounts > Users بروید.
3. کاربر root را پیدا کنید و روی آن کلیک کنید.
4. گزینه Edit را بزنید.
5. در بخش Password، یک رمز عبور قوی وارد کنید.
6. تغییرات را ذخیره کنید.

۱.۲ تغییر رمز عبور از طریق خط فرمان (CLI)

اگر به SSH یا ترمینال FreeNAS دسترسی دارید، می‌توانید رمز عبور root را با این دستور تغییر دهید:

passwd root

بعد از وارد کردن این دستور، سیستم از شما می‌خواهد رمز عبور جدید را دو بار وارد کنید.

۲. ایجاد کاربر مدیریت جدید

۲.۱ ایجاد کاربر جدید از طریق داشبورد وب

۱. به داشبورد وب FreeNAS وارد شوید.
۲. به مسیر Accounts > Users بروید.
3. روی دکمه Add کلیک کنید.
4. فیلدهای زیر را تکمیل کنید:

• Username: انتخاب نام کاربری (مثلاً admin)
• Full Name: نام کامل کاربر
• Password: وارد کردن رمز عبور قوی
• Shell: انتخاب /bin/bash (برای دسترسی به خط فرمان)

5. گزینه Permit Sudo را فعال کنید تا این کاربر دسترسی مدیریت داشته باشد.
6. تغییرات را ذخیره کنید.

۲.۲ ایجاد کاربر جدید از طریق خط فرمان (CLI)

برای ایجاد یک کاربر جدید از طریق SSH یا ترمینال FreeNAS از این دستور استفاده کنید:

adduser admin

سپس اطلاعات کاربر را وارد کنید:

• نام کامل
• رمز عبور
• شماره گروه (مقدار پیش‌فرض را قبول کنید)
• مسیر Shell (ترجیحاً /bin/bash)

۲.۳ اضافه کردن کاربر جدید به گروه sudoers

برای اینکه این کاربر بتواند دسترسی مدیریت داشته باشد، باید به گروه wheel اضافه شود:

pw usermod admin -G wheel

یا مستقیماً فایل sudoers را ویرایش کنید:

visudo

سپس این خط را به انتهای فایل اضافه کنید:

admin ALL=(ALL) ALL

تغییرات را ذخیره کنید و فایل را ببندید.

۳. غیرفعال کردن ورود مستقیم root (اختیاری، برای افزایش امنیت)

برای جلوگیری از ورود مستقیم با کاربر root، می‌توانید این تنظیم را انجام دهید:

۳.۱ غیرفعال کردن دسترسی root از طریق SSH

۱. به مسیر Services > SSH بروید.
2. گزینه Permit Root Login را غیرفعال کنید.
3. تغییرات را ذخیره کنید و سرویس را Restart کنید.

۳.۲ غیرفعال کردن دسترسی root از طریق CLI

در فایل تنظیمات SSH مقدار PermitRootLogin را به no تغییر دهید:

nano /etc/ssh/sshd_config

مقدار زیر را ویرایش کنید:

PermitRootLogin no

فایل را ذخیره کنید و سرویس SSH را ری‌استارت کنید:

service sshd restart

جمع‌بندی

• تغییر رمز عبور root برای افزایش امنیت ضروری است.
• ایجاد کاربر مدیریت جدید با دسترسی sudo، امکان مدیریت بهتر سیستم را فراهم می‌کند.
• افزودن کاربر به گروه sudoers باعث می‌شود که بدون نیاز به root، دستورات مدیریتی اجرا شوند.
• غیرفعال کردن ورود مستقیم root باعث افزایش امنیت سیستم می‌شود.

۱. شناسایی دیسک‌های متصل به سیستم

۱.۱ شناسایی دیسک‌ها از طریق داشبورد وب

۱. به داشبورد وب FreeNAS وارد شوید.
۲. از منوی کناری، به مسیر Storage > Disks بروید.
3. در این بخش، لیست تمامی دیسک‌های متصل نمایش داده می‌شود که شامل اطلاعات زیر است:

• Device: نام دیسک (مثلاً ada0، da1)
• Model: مدل دیسک
• Serial: شماره سریال
• Size: ظرفیت دیسک
• Status: وضعیت دیسک (فعال، غیرفعال، خطا و غیره)

۱.۲ شناسایی دیسک‌ها از طریق خط فرمان (CLI)

اگر می‌خواهید اطلاعات دقیق‌تری از دیسک‌ها دریافت کنید، می‌توانید از طریق SSH یا ترمینال FreeNAS از دستورات زیر استفاده کنید:

نمایش لیست دیسک‌های متصل:

lsblk

یا

camcontrol devlist

یا

gpart show

این دستورات اطلاعاتی مانند مدل، ظرفیت و نام دیسک را نمایش می‌دهند.

۲. بررسی سلامت دیسک‌ها

۲.۱ بررسی سلامت دیسک از طریق داشبورد وب

۱. به مسیر Storage > Disks بروید.
2. روی دیسک موردنظر کلیک کنید و گزینه Edit را بزنید.
3. گزینه S.M.A.R.T. را فعال کنید (در صورت غیرفعال بودن).
4. سپس به Tasks > S.M.A.R.T. Tests بروید.
5. روی Add کلیک کنید و یک تست Short یا Long انتخاب کنید.
6. تست را اجرا کنید و پس از اتمام، نتیجه را مشاهده کنید.

۲.۲ بررسی سلامت دیسک از طریق خط فرمان (CLI)

FreeNAS از ابزار S.M.A.R.T. (Self-Monitoring, Analysis, and Reporting Technology) برای بررسی سلامت دیسک‌ها استفاده می‌کند. برای بررسی وضعیت کلی دیسک‌ها می‌توانید از این دستور استفاده کنید:

smartctl -a /dev/ada0

به جای ada0، نام دیسک موردنظر را وارد کنید.

برای اجرای تست سریع (Short Test):

smartctl -t short /dev/ada0

برای اجرای تست کامل (Long Test):

smartctl -t long /dev/ada0

پس از اتمام تست، می‌توانید نتایج را با این دستور مشاهده کنید:

smartctl -l selftest /dev/ada0

۲.۳ بررسی سلامت دیسک‌ها با ابزار ZFS

اگر از ZFS استفاده می‌کنید، می‌توانید وضعیت دیسک‌ها را بررسی کنید:

zpool status

در صورتی که ZFS مشکلی در دیسک‌ها شناسایی کند، در خروجی این دستور نمایش داده می‌شود.

۳. بررسی جزئیات و تشخیص مشکلات احتمالی

برای مشاهده جزئیات بیشتر و شناسایی مشکلات، می‌توان از این دستورات استفاده کرد:

نمایش اطلاعات وضعیت دیسک و لاگ‌های خطا:

dmesg | grep ada

بررسی تعداد بدسکتورها در دیسک:

smartctl -A /dev/ada0 | grep -i reallocated

بررسی دمای دیسک‌ها:

smartctl -A /dev/ada0 | grep -i temperature

جمع‌بندی

• لیست دیسک‌های متصل به سیستم را می‌توان از طریق داشبورد FreeNAS یا دستورات CLI مشاهده کرد.
• ابزار S.M.A.R.T. برای بررسی سلامت دیسک‌ها و شناسایی مشکلات احتمالی استفاده می‌شود.
• ZFS ابزار داخلی برای بررسی وضعیت دیسک‌ها دارد که مشکلات احتمالی را گزارش می‌دهد.
• با استفاده از تست‌های کوتاه و بلند S.M.A.R.T. می‌توان سلامت دیسک‌ها را ارزیابی کرد و مشکلاتی مانند بدسکتور را شناسایی نمود.

۱. آشنایی با Pool در ZFS

در ZFS، یک Pool مجموعه‌ای از دیسک‌ها است که به‌عنوان یک واحد ذخیره‌سازی عمل می‌کند. Poolها می‌توانند با RAID-Z، Mirror یا Stripe پیکربندی شوند تا از امنیت و کارایی بهتر برخوردار باشند.

انواع روش‌های پیاده‌سازی Pool در ZFS:

• Stripe (RAID 0): فقط افزایش سرعت دارد و اگر یکی از دیسک‌ها خراب شود، داده‌ها از بین می‌روند.
• Mirror (RAID 1): یک نسخه کپی از داده‌ها روی چند دیسک ذخیره می‌شود.
• RAID-Z1 (مشابه RAID 5): امکان بازیابی اطلاعات در صورت خرابی یک دیسک را دارد.
• RAID-Z2 (مشابه RAID 6): امکان بازیابی اطلاعات در صورت خرابی دو دیسک را دارد.
• RAID-Z3: تا خرابی سه دیسک را پشتیبانی می‌کند.

۲. ایجاد Pool در FreeNAS از طریق داشبورد وب

۱. وارد داشبورد FreeNAS شوید.
۲. از منوی سمت چپ به Storage > Pools بروید.
3. روی Add کلیک کنید و گزینه Create New Pool را انتخاب کنید.
4. یک نام برای Pool انتخاب کنید (مثلاً MainPool).
5. دیسک‌هایی که می‌خواهید در Pool استفاده کنید را انتخاب کرده و سطح RAID مناسب را مشخص کنید.
6. روی Create کلیک کنید تا Pool ایجاد شود.

۳. ایجاد Pool در FreeNAS از طریق خط فرمان (CLI)

۳.۱ بررسی دیسک‌های متصل به سیستم

قبل از ایجاد Pool، باید دیسک‌های موجود را بررسی کنید:

lsblk

یا

gpart show

این دستورات لیست دیسک‌ها و اطلاعات مربوط به آن‌ها را نمایش می‌دهند.

۳.۲ ایجاد Pool در حالت Stripe (RAID 0)

اگر قصد دارید یک Pool بدون افزونگی ایجاد کنید که تمامی فضای دیسک‌ها در دسترس باشد، دستور زیر را اجرا کنید:

zpool create MainPool /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3

این دستور یک Pool با نام MainPool و سه دیسک /dev/ada1، /dev/ada2 و /dev/ada3 ایجاد می‌کند.

۳.۳ ایجاد Pool در حالت Mirror (RAID 1)

برای افزایش امنیت داده‌ها و ایجاد یک Mirror از دیسک‌ها، از این دستور استفاده کنید:

zpool create MainPool mirror /dev/ada1 /dev/ada2

در این حالت، داده‌ها در دو دیسک کپی می‌شوند.

۳.۴ ایجاد Pool در حالت RAID-Z1

zpool create MainPool raidz1 /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3

در این حالت، اگر یک دیسک خراب شود، داده‌ها از بین نمی‌روند.

۳.۵ ایجاد Pool در حالت RAID-Z2

zpool create MainPool raidz2 /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3 /dev/ada4

در این روش، امکان از دست رفتن دو دیسک بدون از دست رفتن داده‌ها وجود دارد.

۳.۶ ایجاد Pool در حالت RAID-Z3

zpool create MainPool raidz3 /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3 /dev/ada4 /dev/ada5

این روش بیشترین امنیت را فراهم می‌کند و تا سه دیسک خراب می‌توانند بدون از دست رفتن اطلاعات جایگزین شوند.

۴. بررسی وضعیت Pool

پس از ایجاد Pool، می‌توانید وضعیت آن را بررسی کنید:

zpool status

این دستور اطلاعاتی مانند سلامت دیسک‌ها، میزان استفاده و خطاهای احتمالی را نمایش می‌دهد.

۵. فعال‌سازی فشرده‌سازی برای Pool

برای بهینه‌سازی فضای ذخیره‌سازی، می‌توان فشرده‌سازی را فعال کرد:

zfs set compression=lz4 MainPool

با این دستور، فشرده‌سازی LZ4 برای Pool فعال می‌شود که باعث کاهش مصرف فضای ذخیره‌سازی می‌شود.

۶. فعال‌سازی بررسی صحت داده‌ها (Checksum) در ZFS

ZFS به‌طور خودکار داده‌ها را بررسی می‌کند، اما برای اطمینان می‌توان این قابلیت را فعال کرد:

zfs set checksum=sha256 MainPool

این کار باعث می‌شود تا داده‌ها از طریق الگوریتم SHA-256 بررسی شوند و از خراب شدن آن‌ها جلوگیری شود.

۷. تنظیم زمانبندی اسکن سلامت Pool

برای بررسی دوره‌ای سلامت دیسک‌ها، می‌توان یک کرون‌جاب (Cron Job) ایجاد کرد:

echo "0 3 * * 0 root zpool scrub MainPool" >> /etc/crontab

این کرون‌جاب هر یکشنبه ساعت ۳ بامداد عملیات Scrub را روی Pool اجرا می‌کند.

۸. بررسی فضای اشغال‌شده و ظرفیت آزاد Pool

برای مشاهده مقدار فضای مصرفی و آزاد:

zfs list

خروجی این دستور ظرفیت کل، مقدار استفاده‌شده و مقدار فضای باقی‌مانده را نمایش می‌دهد.

جمع‌بندی

• ZFS Pools مجموعه‌ای از دیسک‌ها هستند که برای افزایش امنیت و کارایی استفاده می‌شوند.
• می‌توان از Stripe، Mirror، RAID-Z1، RAID-Z2 و RAID-Z3 برای ایجاد Pool استفاده کرد.
• می‌توان از طریق داشبورد وب FreeNAS یا دستورات CLI Pool را ایجاد کرد.
• فعال‌سازی فشرده‌سازی و بررسی سلامت داده‌ها باعث بهینه‌تر شدن سیستم می‌شود.
• با استفاده از کرون‌جاب می‌توان زمانبندی Scrub را برای بررسی دوره‌ای سلامت دیسک‌ها تنظیم کرد.

در FreeNAS، به لطف ZFS، چندین نوع RAID نرم‌افزاری قابل استفاده هستند که شامل Mirror، Stripe، RAID-Z1، RAID-Z2 و RAID-Z3 می‌شوند.

۱. بررسی ویژگی‌های RAID در ZFS

قبل از انتخاب نوع RAID، باید بدانیم که هر کدام چه مزایا و معایبی دارند. جدول زیر به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را برای محیط خود بگیرید:

۲. بررسی انواع RAID و کاربرد آن‌ها

۲.۱ RAID 0 (Stripe) – سرعت بالا، بدون امنیت

در این روش، داده‌ها بین تمامی دیسک‌ها تقسیم می‌شوند تا حداکثر سرعت خواندن و نوشتن به دست آید. اما اگر حتی یکی از دیسک‌ها خراب شود، تمامی داده‌ها از بین می‌روند.

مزایا:

• حداکثر استفاده از فضای دیسک‌ها (۱۰۰٪ ظرفیت قابل استفاده)
• حداکثر سرعت خواندن و نوشتن

معایب:

• هیچ محافظتی در برابر خرابی دیسک‌ها ندارد
• برای ذخیره‌سازی داده‌های مهم توصیه نمی‌شود

مثال ایجاد RAID 0 در ZFS:

zpool create StoragePool /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3

۲.۲ RAID 1 (Mirror) – بیشترین امنیت، کمترین ظرفیت

در این روش، داده‌ها به‌صورت کامل در دو یا چند دیسک کپی می‌شوند، به این معنی که هر دیسک، یک نسخه از داده را نگه می‌دارد.

مزایا:

• بالاترین امنیت در برابر خرابی دیسک‌ها
• اگر یک دیسک خراب شود، داده‌ها در دیسک دیگر باقی می‌مانند
• عملکرد خواندن بهبود می‌یابد، زیرا داده‌ها از چند دیسک خوانده می‌شوند

معایب:

• فقط ۵۰٪ از فضای ذخیره‌سازی قابل استفاده است
• برای محیط‌هایی که نیاز به فضای زیاد دارند، مقرون‌به‌صرفه نیست

مثال ایجاد RAID 1 در ZFS:

zpool create StoragePool mirror /dev/ada1 /dev/ada2

۲.۳ RAID-Z1 – بهترین گزینه برای کاربری عمومی

این نوع RAID مشابه RAID 5 است، اما در ZFS بدون مشکلات سنتی RAID 5 مانند “نوشتن تأخیری” (Write Hole Issue) اجرا می‌شود. در RAID-Z1، اگر یکی از دیسک‌ها خراب شود، داده‌ها همچنان در دسترس هستند.

مزایا:

• تعادل بین امنیت و فضای ذخیره‌سازی
• تحمل خرابی یک دیسک
• مقرون‌به‌صرفه برای حجم‌های زیاد

معایب:

• اگر بیش از یک دیسک خراب شود، داده‌ها از بین می‌روند
• برای آرایه‌هایی با ظرفیت بالا، RAID-Z2 گزینه بهتری است

مثال ایجاد RAID-Z1 در ZFS:

zpool create StoragePool raidz1 /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3

۲.۴ RAID-Z2 – بهترین گزینه برای ذخیره‌سازی سازمانی

در این روش، دو دیسک می‌توانند خراب شوند بدون اینکه داده‌ها از بین بروند. این روش برای ذخیره‌سازی طولانی‌مدت داده‌های مهم و حساس ایده‌آل است.

مزایا:

• تحمل خرابی دو دیسک
• مناسب برای آرشیو داده‌ها و محیط‌های سازمانی

معایب:

• نسبت به RAID-Z1 به دو دیسک اضافه‌تر نیاز دارد
• هزینه بالاتر به دلیل کاهش ظرفیت مفید

مثال ایجاد RAID-Z2 در ZFS:

zpool create StoragePool raidz2 /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3 /dev/ada4

۲.۵ RAID-Z3 – بالاترین امنیت برای محیط‌های حساس

این روش حداکثر امنیت را برای داده‌ها فراهم می‌کند و می‌تواند خرابی هم‌زمان ۳ دیسک را تحمل کند.

مزایا:

• مناسب برای محیط‌هایی که عدم از دست رفتن داده‌ها حیاتی است
• بالاترین امنیت ممکن

معایب:

• ظرفیت قابل استفاده کمتر است
• هزینه بالاتر به دلیل نیاز به دیسک‌های بیشتر

مثال ایجاد RAID-Z3 در ZFS:

zpool create StoragePool raidz3 /dev/ada1 /dev/ada2 /dev/ada3 /dev/ada4 /dev/ada5

۳. کدام RAID برای شما مناسب است؟

• اگر فضای ذخیره‌سازی مهم‌تر از امنیت است: از RAID 0 (Stripe) استفاده کنید.
• اگر امنیت مهم‌تر از فضا است و دیسک‌های کمی دارید: از RAID 1 (Mirror) استفاده کنید.
• اگر تعادل بین امنیت و ظرفیت را می‌خواهید و فقط ۳ دیسک دارید: از RAID-Z1 استفاده کنید.
• اگر داده‌های مهمی دارید و نمی‌خواهید با خرابی ۲ دیسک دچار مشکل شوید: از RAID-Z2 استفاده کنید.
• اگر محیط شما حیاتی است و امنیت بالاتری نیاز دارید: از RAID-Z3 استفاده کنید.

جمع‌بندی

• RAID 0 (Stripe): بدون امنیت، فقط برای سرعت بالا
• RAID 1 (Mirror): بیشترین امنیت اما نصف شدن فضای ذخیره‌سازی
• RAID-Z1: تعادل بین امنیت و فضا، مناسب برای کاربری عمومی
• RAID-Z2: امنیت بالاتر، مناسب برای محیط‌های سازمانی
• RAID-Z3: بیشترین امنیت، مناسب برای محیط‌های حساس و حیاتی

با توجه به نیاز محیط و میزان تحمل خرابی که مدنظر دارید، می‌توانید بهترین گزینه را برای ساخت Storage Pool در FreeNAS انتخاب کنید.

۱. مفهوم Datasets در ZFS و FreeNAS

Datasets را می‌توان مانند پوشه‌هایی درون یک Pool در نظر گرفت، اما با قابلیت‌های بسیار بیشتر، از جمله:

• مدیریت فضای اختصاصی (Quota & Reservation)
• کنترل دسترسی و مجوزها
• فشرده‌سازی داده‌ها
• رمزگذاری (Encryption)
• Snapshots و Replication

۲. ایجاد یک Dataset در داشبورد وب FreeNAS

۱. وارد داشبورد وب FreeNAS شوید.
۲. از منوی Storage گزینه Pools را انتخاب کنید.
3. روی Pool موردنظر کلیک کرده و گزینه Add Dataset را انتخاب کنید.
4. تنظیمات مربوط به نام Dataset، Compression، Quota و سایر موارد را مشخص کنید.
5. روی Save کلیک کنید.

۳. ایجاد Dataset از طریق CLI

برای ایجاد یک Dataset جدید در FreeNAS با استفاده از ترمینال، از دستور زیر استفاده کنید:

zfs create PoolName/DatasetName

به‌عنوان مثال، برای ایجاد یک Dataset به نام BackupData در یک Pool به نام StoragePool:

zfs create StoragePool/BackupData

مشاهده لیست تمامی Datasets:

zfs list

۴. تعیین سیاست‌های ذخیره‌سازی برای Datasets

۴.۱ تنظیم Quota و Reservation برای کنترل فضای ذخیره‌سازی

• Quota: محدودیت حداکثر فضای قابل استفاده توسط یک Dataset
• Reservation: مقدار حداقل فضایی که برای یک Dataset اختصاص داده می‌شود

تنظیم Quota روی 100GB برای یک Dataset:

zfs set quota=100G StoragePool/BackupData

تنظیم Reservation روی 50GB:

zfs set reservation=50G StoragePool/BackupData

۴.۲ فعال‌سازی فشرده‌سازی (Compression) برای بهینه‌سازی فضا

فشرده‌سازی به کاهش مصرف فضای دیسک کمک می‌کند. در FreeNAS، الگوریتم lz4 به‌عنوان بهترین گزینه توصیه می‌شود.

فعال کردن فشرده‌سازی روی Dataset:

zfs set compression=lz4 StoragePool/BackupData

۴.۳ تنظیم رمزگذاری (Encryption) برای امنیت بیشتر

رمزگذاری روی Datasets در FreeNAS برای افزایش امنیت داده‌ها مفید است.

ایجاد یک Dataset با رمزگذاری فعال:

zfs create -o encryption=on -o keyformat=passphrase StoragePool/SecureData

بعد از اجرای این دستور، از شما درخواست عبارت عبور (Passphrase) می‌شود که برای رمزگشایی Dataset موردنیاز خواهد بود.

بارگذاری کلید رمزگذاری هنگام بوت:

zfs load-key StoragePool/SecureData

۴.۴ تنظیم مجوزها (Permissions) برای کنترل دسترسی

مدیریت دسترسی به داده‌ها در FreeNAS از طریق ACL (Access Control List) یا مجوزهای سنتی یونیکس انجام می‌شود.

تنظیم مجوز خواندن و نوشتن برای یک کاربر خاص:

chown -R user:group /mnt/StoragePool/BackupData
chmod 770 /mnt/StoragePool/BackupData

بررسی و تغییر مجوزها:

ls -l /mnt/StoragePool

۵. بررسی و مدیریت Datasets

۵.۱ بررسی وضعیت Dataset و سیاست‌های ذخیره‌سازی

برای مشاهده اطلاعات مربوط به Quota، Compression، Encryption و سایر تنظیمات از دستور زیر استفاده کنید:

zfs get all StoragePool/BackupData

۵.۲ حذف یک Dataset (با احتیاط زیاد!)

zfs destroy StoragePool/BackupData

برای جلوگیری از حذف تصادفی، می‌توان Dataset را در برابر حذف قفل کرد:

zfs set canmount=off StoragePool/BackupData
zfs set readonly=on StoragePool/BackupData

جمع‌بندی

• Datasets در FreeNAS برای مدیریت بهتر ذخیره‌سازی و کنترل دسترسی استفاده می‌شوند.
• Quota و Reservation برای مدیریت میزان فضای ذخیره‌سازی در دسترس Datasetها تنظیم می‌شوند.
• فشرده‌سازی (Compression) می‌تواند به کاهش مصرف فضای دیسک کمک کند.
• رمزگذاری (Encryption) امنیت داده‌ها را افزایش می‌دهد.
• مجوزها (Permissions) برای تعیین دسترسی کاربران به داده‌ها تنظیم می‌شوند.
• از دستورات CLI می‌توان برای مدیریت دقیق‌تر و خودکارسازی تنظیمات استفاده کرد.

۱. فعال‌سازی SSH در FreeNAS از طریق داشبورد وب

۱. وارد داشبورد وب FreeNAS شوید.
۲. از منوی Services گزینه SSH را پیدا کنید.
3. دکمه SSH را فعال کنید تا سرویس اجرا شود.
4. برای پیکربندی بیشتر، روی Edit کلیک کنید و تنظیمات زیر را انجام دهید:

• TCP Port: شماره پورت SSH را مشخص کنید (پیش‌فرض 22 است، اما برای امنیت بیشتر می‌توان از پورت‌های دیگر مانند 2222 استفاده کرد).
• Permit Root Login: توصیه می‌شود گزینه غیرفعال شود تا دسترسی مستقیم ریشه مسدود شود.
• Password Authentication: می‌توان رمز عبور را غیرفعال کرد و از کلید SSH استفاده کرد.
• Allow Public Key Authentication: این گزینه را برای ورود بدون رمز عبور با کلید SSH فعال کنید.

5. روی Save کلیک کنید و سرویس را راه‌اندازی مجدد کنید.

۲. فعال‌سازی SSH از طریق CLI

می‌توان SSH را از طریق ترمینال FreeNAS نیز فعال کرد. برای این کار وارد Shell شوید و دستور زیر را اجرا کنید:

sysrc sshd_enable="YES"
service sshd start

برای اطمینان از اجرای صحیح SSH:

service sshd status

اگر نیاز به تغییر پورت SSH باشد، فایل پیکربندی /etc/ssh/sshd_config را ویرایش کنید:

vi /etc/ssh/sshd_config

خط زیر را پیدا کرده و مقدار پورت را تغییر دهید (مثلاً 2222):

Port 2222

سپس سرویس را مجدداً راه‌اندازی کنید:

service sshd restart

۳. تنظیم کلید SSH برای ورود امن بدون رمز عبور

برای افزایش امنیت، می‌توان از احراز هویت کلید SSH استفاده کرد. در این روش، نیازی به ورود رمز عبور نیست و تنها کاربران دارای کلید معتبر می‌توانند وارد شوند.

۳.۱ ایجاد کلید SSH در سیستم کلاینت

در سیستم لینوکس یا ویندوز (با WSL یا Git Bash)، کلید SSH را با دستور زیر ایجاد کنید:

ssh-keygen -t rsa -b 4096

این دستور دو فایل ایجاد می‌کند:

• ~/.ssh/id_rsa (کلید خصوصی – نباید منتشر شود)
• ~/.ssh/id_rsa.pub (کلید عمومی – باید در سرور کپی شود)

۳.۲ کپی کلید عمومی به سرور FreeNAS

کلید عمومی را با استفاده از دستور ssh-copy-id به سرور FreeNAS منتقل کنید:

ssh-copy-id -i ~/.ssh/id_rsa.pub user@freenas-ip

اگر این دستور در دسترس نباشد، می‌توان کلید را به‌صورت دستی کپی کرد:

cat ~/.ssh/id_rsa.pub

مقدار خروجی را در فایل زیر در سرور FreeNAS اضافه کنید:

/mnt/tank/home/user/.ssh/authorized_keys

سپس مجوزهای فایل را به‌درستی تنظیم کنید:

chmod 700 /mnt/tank/home/user/.ssh
chmod 600 /mnt/tank/home/user/.ssh/authorized_keys

۴. تنظیمات امنیتی بیشتر برای SSH

۴.۱ غیرفعال کردن ورود با رمز عبور

برای افزایش امنیت، می‌توان ورود از طریق رمز عبور را غیرفعال کرد و فقط از کلید SSH استفاده کرد. برای این کار فایل /etc/ssh/sshd_config را ویرایش کنید:

PasswordAuthentication no

و سرویس را مجدداً راه‌اندازی کنید:

service sshd restart

۴.۲ تغییر پورت SSH

پورت پیش‌فرض 22 یکی از اهداف رایج حملات است. برای تغییر پورت، خط زیر را در /etc/ssh/sshd_config ویرایش کنید:

Port 2222

سپس فایروال را برای اجازه دسترسی به پورت جدید تنظیم کنید:

iptables -A INPUT -p tcp --dport 2222 -j ACCEPT

و تنظیمات را ذخیره کنید:

service iptables save

۴.۳ غیرفعال کردن ورود کاربر Root

برای جلوگیری از حملات، ورود مستقیم کاربر Root را غیرفعال کنید:

PermitRootLogin no

سپس SSH را مجدداً راه‌اندازی کنید:

service sshd restart

۵. تست اتصال SSH از راه دور

برای اطمینان از عملکرد صحیح، از یک سیستم دیگر به FreeNAS متصل شوید:

ssh user@freenas-ip -p 2222

اگر ورود بدون رمز عبور فعال شده باشد، باید بدون نیاز به رمز عبور وارد شوید.

جمع‌بندی

• فعال‌سازی SSH از طریق داشبورد وب FreeNAS یا CLI انجام می‌شود.
• احراز هویت کلید عمومی SSH امنیت را افزایش داده و نیاز به ورود رمز عبور را حذف می‌کند.
• تنظیمات امنیتی شامل تغییر پورت، غیرفعال کردن ورود Root و غیرفعال کردن رمز عبور است.
• برای مدیریت امن‌تر، استفاده از کلید SSH توصیه می‌شود.
• پس از پیکربندی، می‌توان با استفاده از SSH از راه دور به FreeNAS متصل شد.

۱. بررسی وضعیت فایروال در FreeNAS

FreeNAS به‌صورت پیش‌فرض دارای فایروال داخلی نیست و بیشتر امنیت آن از طریق فایروال شبکه (Router یا Firewall سخت‌افزاری) مدیریت می‌شود. اما برای افزایش امنیت، می‌توان از فایروال PF (Packet Filter) در FreeBSD یا از ابزارهای فایروال مانند iptables استفاده کرد.

برای بررسی وضعیت سرویس PF firewall در FreeNAS، دستور زیر را اجرا کنید:

pfctl -s info

اگر فعال نباشد، می‌توان آن را از طریق تنظیمات rc.conf فعال کرد.

۲. فعال‌سازی فایروال PF در FreeNAS

برای فعال کردن فایروال داخلی PF مراحل زیر را انجام دهید:

۲.۱ فعال کردن سرویس PF در بوت

sysrc pf_enable="YES"

۲.۲ ایجاد و تنظیم قوانین فایروال

فایل تنظیمات فایروال PF در مسیر /etc/pf.conf قرار دارد. برای ویرایش آن، دستور زیر را اجرا کنید:

vi /etc/pf.conf

در این فایل، قوانین اولیه فایروال را اضافه کنید:

# تعریف اینترفیس شبکه
ext_if = "em0"

# ترافیک ورودی را به‌صورت پیش‌فرض مسدود کن
block in all

# اجازه دادن به ترافیک خروجی
pass out all keep state

# اجازه دادن به ترافیک SSH فقط از IP مشخص‌شده
pass in on $ext_if proto tcp from 192.168.1.100 to any port 22

# اجازه دادن به سرویس‌های موردنیاز (مانند HTTP و HTTPS)
pass in on $ext_if proto tcp to any port { 80 443 }

۲.۳ ذخیره و اعمال تنظیمات

پس از ویرایش و ذخیره فایل، تنظیمات را با اجرای دستورات زیر اعمال و بررسی کنید:

pfctl -f /etc/pf.conf
pfctl -e

برای مشاهده وضعیت فایروال:

pfctl -sr

۳. مدیریت دسترسی به داشبورد FreeNAS

داشبورد مدیریتی FreeNAS از طریق پورت 80 (HTTP) یا 443 (HTTPS) قابل‌دسترسی است. برای افزایش امنیت، می‌توان دسترسی به آن را محدود کرد.

۳.۱ تغییر پورت دسترسی به داشبورد

برای تغییر پورت پیش‌فرض، از مسیر زیر اقدام کنید:
System → General → GUI Settings

• مقدار Web GUI Port را از 80 به مقدار دلخواه مانند 8443 تغییر دهید.
• اگر SSL فعال است، مقدار 443 را تغییر دهید.
• روی Save کلیک کنید و FreeNAS را مجدداً راه‌اندازی کنید.

۳.۲ محدود کردن دسترسی داشبورد به IP خاص

برای این کار، می‌توان تنظیمات PF firewall را تغییر داد و فقط اجازه اتصال از یک IP خاص را داد. در فایل /etc/pf.conf، این خط را اضافه کنید:

pass in on $ext_if proto tcp from 192.168.1.100 to any port 8443

و سپس تنظیمات را دوباره اعمال کنید:

pfctl -f /etc/pf.conf

۴. کنترل دسترسی کاربران در FreeNAS

در FreeNAS، مدیریت کاربران و دسترسی به داده‌ها توسط ACL (Access Control List) و سطوح دسترسی به فایل‌ها انجام می‌شود.

۴.۱ ایجاد کاربر و گروه در FreeNAS

۱. به مسیر Accounts → Users → Add بروید.
۲. نام کاربری، رمز عبور و گروه کاربری را مشخص کنید.
۳. دسترسی‌های موردنظر را تنظیم کنید.
۴. روی Save کلیک کنید.

۴.۲ تنظیم مجوزهای دسترسی به Dataset

۱. در داشبورد، به Storage → Pools بروید.
۲. Dataset موردنظر را انتخاب کرده و روی Edit Permissions کلیک کنید.
3. سطح دسترسی را برای خواندن/نوشتن/اجرا تنظیم کنید.
4. اگر به سطح کنترل بیشتری نیاز دارید، ACL (Access Control List) را تنظیم کنید.

۵. مدیریت فایروال با iptables (در صورت نیاز)

اگر نیاز به کنترل بیشتر داشته باشید، می‌توان از iptables نیز استفاده کرد.

۵.۱ مسدود کردن تمامی ورودی‌ها و اجازه به ترافیک ضروری

iptables -P INPUT DROP
iptables -P FORWARD DROP
iptables -P OUTPUT ACCEPT
iptables -A INPUT -i lo -j ACCEPT

۵.۲ اجازه به دسترسی SSH از یک IP خاص

iptables -A INPUT -p tcp -s 192.168.1.100 --dport 22 -j ACCEPT

۵.۳ ذخیره تنظیمات فایروال

service iptables save

جمع‌بندی

• FreeNAS به‌صورت پیش‌فرض دارای فایروال نیست اما می‌توان از PF firewall یا iptables استفاده کرد.
• دسترسی به داشبورد وب را می‌توان با تغییر پورت و محدود کردن IP افزایش داد.
• ACL و تنظیمات دسترسی کاربران برای کنترل دقیق‌تر منابع ذخیره‌سازی استفاده می‌شود.
• برای مدیریت بهتر امنیت شبکه، قوانین فایروال را به‌درستی تنظیم و تست کنید.

۱. مشاهده گزارش‌های سیستمی در داشبورد FreeNAS

FreeNAS ابزارهای مختلفی برای بررسی لاگ‌های سیستم ارائه می‌دهد. برای مشاهده این گزارش‌ها از طریق داشبورد وب:

۱. به System → Logs بروید.
۲. لاگ‌ها بر اساس نوع و زمان نمایش داده می‌شوند.
۳. با استفاده از فیلترها، می‌توان نوع لاگ‌ها را مشخص کرد (مانند هسته، سرویس‌ها، سخت‌افزار و خطاها).

مهم‌ترین گزارش‌های سیستمی در FreeNAS

• System Logs: لاگ‌های کلی سیستم مانند خاموش/روشن شدن، کرش‌ها و تغییرات پیکربندی.
• Alert Logs: شامل هشدارهای بحرانی درباره وضعیت دیسک‌ها، حافظه و سرویس‌ها.
• Service Logs: گزارشات مربوط به سرویس‌های فعال مانند NFS، SMB و SSH.
• Hardware Logs: گزارش‌های مربوط به عملکرد سخت‌افزار و دمای سیستم.

۲. مشاهده گزارش‌ها از طریق خط فرمان

تمام لاگ‌های سیستمی در FreeNAS در مسیر /var/log/ ذخیره می‌شوند. برای بررسی لاگ‌های مهم از طریق SSH یا ترمینال داخلی FreeNAS، از دستورات زیر استفاده کنید:

۲.۱ مشاهده لاگ اصلی سیستم

cat /var/log/messages | less

یا برای مشاهده لاگ‌های جدید به‌صورت زنده:

tail -f /var/log/messages

۲.۲ مشاهده لاگ‌های مربوط به سرویس‌ها

برای بررسی لاگ سرویس‌های مختلف مانند SMB (اشتراک فایل ویندوزی) و NFS:

cat /var/log/samba4/log.smbd
cat /var/log/nfsd.log

۲.۳ مشاهده لاگ مربوط به خطاهای سیستم (dmesg)

برای بررسی مشکلات سخت‌افزاری مانند خرابی دیسک‌ها و کارت شبکه:

dmesg | less

۳. بررسی عملکرد سیستم در داشبورد FreeNAS

برای مشاهده وضعیت لحظه‌ای منابع سیستم از داشبورد:

۱. به Reporting بروید.
۲. در این بخش، نمودارهای مصرف منابع شامل موارد زیر را خواهید دید:

• CPU Usage: میزان مصرف پردازنده.
• Memory Usage: میزان مصرف حافظه رم.
• Disk I/O: عملکرد خواندن و نوشتن روی دیسک‌ها.
• Network Traffic: میزان مصرف پهنای باند شبکه.

۴. بررسی وضعیت منابع سیستم با CLI

برای مشاهده اطلاعات دقیق از وضعیت سیستم از طریق خط فرمان، دستورات زیر را اجرا کنید:

۴.۱ بررسی مصرف پردازنده و رم

top

یا برای مشاهده فقط میزان مصرف رم:

free -h

۴.۲ بررسی میزان فضای ذخیره‌سازی استفاده‌شده

df -h

۴.۳ بررسی میزان خواندن و نوشتن دیسک‌ها

iostat -x 1

۴.۴ بررسی وضعیت دمای سخت‌افزار (برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد)

sysctl -a | grep temperature

۵. تنظیم هشدارهای سیستمی در FreeNAS

برای دریافت هشدارهای خودکار درباره مشکلات سیستم، می‌توان از بخش Alerts در FreeNAS استفاده کرد.

۵.۱ تنظیم هشدارهای ایمیلی

۱. به System → Alert Settings بروید.
2. گزینه Email Alerts را فعال کنید.
3. اطلاعات SMTP (مانند Gmail یا سرور داخلی) را وارد کنید.
4. روی Save کلیک کنید.

۵.۲ مشاهده و مدیریت هشدارها

• به بخش System → Alerts بروید.
• مشکلات مهم مانند خرابی دیسک، قطع سرویس‌ها و دمای بالا نمایش داده می‌شوند.

۶. بررسی سلامت دیسک‌ها و ذخیره‌سازی

یکی از مهم‌ترین موارد در FreeNAS، بررسی سلامت دیسک‌های ذخیره‌سازی است.

۶.۱ بررسی سلامت دیسک‌ها با SMART

SMART یک ابزار داخلی برای بررسی سلامت دیسک‌ها است. می‌توان وضعیت دیسک‌ها را از طریق داشبورد یا CLI مشاهده کرد.

برای بررسی وضعیت SMART از داشبورد:

1. به Storage → Disks بروید.
2. روی هر دیسک کلیک کنید و S.M.A.R.T Test را اجرا کنید.

برای مشاهده وضعیت SMART از طریق CLI:

smartctl -a /dev/da0

(نام دیسک را با دستور lsblk یا camcontrol devlist پیدا کنید.)

۶.۲ اجرای تست دستی SMART

smartctl -t long /dev/da0

برای مشاهده نتیجه:

smartctl -l selftest /dev/da0

۷. بررسی لاگ‌های ZFS و Poolهای ذخیره‌سازی

ZFS ابزارهای مخصوص برای بررسی سلامت ذخیره‌سازی دارد.

۷.۱ بررسی وضعیت ZFS Pool

zpool status

اگر مشکلی باشد، در خروجی مشخص خواهد شد.

۷.۲ اجرای تست جامع روی Pool ذخیره‌سازی

zpool scrub tank

(به‌جای tank نام Pool خود را قرار دهید.)

برای مشاهده پیشرفت فرآیند scrub:

zpool status -v

جمع‌بندی

• لاگ‌های سیستمی از طریق داشبورد FreeNAS و CLI قابل مشاهده‌اند.
• عملکرد سیستم شامل CPU، RAM، Disk I/O و Network را می‌توان از بخش Reporting یا با دستورات CLI بررسی کرد.
• تنظیم هشدارهای ایمیلی و اعلان‌های سیستمی به شناسایی مشکلات کمک می‌کند.
• بررسی SMART و ZFS Pool برای اطمینان از سلامت دیسک‌ها بسیار مهم است.
• اجرای scrub در ZFS از خراب شدن داده‌ها جلوگیری می‌کند.

با این روش‌ها، می‌توان سلامت و عملکرد FreeNAS را بهینه و پایدار نگه داشت.

1. پرسش‌های شما، بخش مهمی از دوره است:
   هر سوال یا مشکلی که مطرح کنید، با دقت بررسی شده و پاسخ کامل و کاربردی برای آن ارائه می‌شود. علاوه بر این، سوالات و پاسخ‌های شما به دوره اضافه خواهند شد تا برای سایر کاربران نیز مفید باشد.
2. پشتیبانی دائمی و در لحظه:
   تیم ما همواره آماده پاسخگویی به سوالات شماست. هدف ما این است که شما با خیالی آسوده بتوانید مهارت‌های خود را به کار بگیرید و پروژه‌های واقعی را با اعتماد به نفس کامل انجام دهید.
3. آپدیت دائمی دوره:
   این دوره به طور مداوم به‌روزرسانی می‌شود تا همگام با نیازهای جدید و سوالات کاربران تکمیل‌تر و بهتر گردد. هر نکته جدید یا مشکل رایج، در نسخه‌های بعدی دوره قرار خواهد گرفت.

حرف آخر

با ما همراه باشید تا نه تنها به مشکلات شما پاسخ دهیم، بلکه در مسیر یادگیری و پیشرفت حرفه‌ای، شما را پشتیبانی کنیم. هدف ما این است که شما به یک متخصص حرفه‌ای و قابل‌اعتماد تبدیل شوید و بتوانید با اطمینان پروژه‌های واقعی را بپذیرید و انجام دهید.

📩 اگر سوالی دارید یا به مشکلی برخوردید، همین حالا مطرح کنید!
ما در کوتاه‌ترین زمان ممکن پاسخ شما را ارائه خواهیم داد. 🙌