آموزش کار با دستگاه‌های و ابزارهای حرفه‌ای مانند PC-3000، DeepSpar Disk Imager جلد اول

دوره آموزشی کار با دستگاه‌ها و ابزارهای حرفه‌ای بازیابی اطلاعات مانند PC-3000 و DeepSpar Disk Imager تمرکز بر استفاده از تجهیزات پیشرفته برای بازیابی اطلاعات از هارد دیسک‌های آسیب دیده و خراب دارد. این ابزارها به‌ویژه در شرایطی که بازیابی از طریق نرم‌افزارهای معمولی امکان‌پذیر نیست، استفاده می‌شوند. در اینجا سرفصل‌های یک دوره آموزشی برای کار با این دستگاه‌ها آورده شده است:

بخش 1: مقدمه‌ای بر ابزارهای بازیابی حرفه‌ای

فصل 1. مفاهیم پایه در بازیابی اطلاعات

• تعریف بازیابی اطلاعات و انواع سطوح آن (Logical، Physical، Firmware-Level)

• انواع خرابی‌ها در رسانه‌های ذخیره‌سازی: منطقی، فیزیکی، نرم‌افزاری، الکترونیکی

• نقش ابزارهای سخت‌افزاری در مقابل نرم‌افزارهای بازیابی رایج

• فرآیند کلی بازیابی اطلاعات حرفه‌ای از تشخیص تا انتقال

فصل 2. طبقه‌بندی ابزارهای بازیابی اطلاعات

• ابزارهای سخت‌افزاری تخصصی (PC-3000, DeepSpar, MRT)

• ابزارهای Imaging و Cloning برای رسانه‌های معیوب

• ابزارهای آنالیز سیگنال، مانیتورینگ پورت‌ها و Debug Interface

• نرم‌افزارهای مکمل برای تحلیل ساختار فایل و داده

فصل 3. معرفی برندها و سازندگان مطرح در حوزه بازیابی

• شرکت ACE Laboratory و معرفی سری PC-3000

• شرکت DeepSpar و محصولات Imaging آن (Disk Imager، USB Stabilizer)

• برند MRT Lab و ویژگی‌های آن برای بازار آسیایی

• معرفی مختصر از برندهایی مانند Atola Insight و RapidSpar

فصل 4. نقش ابزارهای بازیابی در سناریوهای واقعی

• بازیابی اطلاعات از هارد دیسک‌هایی با خرابی هد یا فریمور

• ریکاوری از SSD و NVMe دارای Bad Block یا خرابی کنترلر

• نقش این تجهیزات در مراکز قضایی، امنیتی و پزشکی قانونی دیجیتال (Digital Forensics)

فصل 5. شناخت اجزای هارد دیسک برای درک بهتر بازیابی

• معرفی اجزای داخلی هارد دیسک: Platter، Head، PCB، ROM، Firmware

• بررسی تفاوت بین HDD و SSD از لحاظ ساختار بازیابی

• نحوه تشخیص نوع و مدل هارد برای انتخاب ابزار مناسب

فصل 6. معرفی اجزای سخت‌افزاری و جانبی دستگاه‌ها

• کابل‌ها، مبدل‌ها، بردهای رابط (Adapter Boards)

• پورت‌های SATA، PATA، NVMe، SAS، USB و نحوه استفاده از آن‌ها در ابزارهای حرفه‌ای

• تجهیزات ضد استاتیک و الزامات محیطی برای انجام بازیابی ایمن

فصل 7. پیش‌نیازهای محیطی برای استفاده از دستگاه‌های بازیابی

• شرایط فیزیکی محیط کاری: میز ضد استاتیک، محافظ برق، تهویه

• الزامات نرم‌افزاری اولیه: درایورها، نصب ویندوز مخصوص ابزار، قفل‌های سخت‌افزاری (Dongle)

• بررسی الزامات لایسنس و نسخه‌های مختلف دستگاه‌ها

بخش 2: نصب و راه‌اندازی دستگاه‌های بازیابی

فصل 1. آماده‌سازی محیط کاری حرفه‌ای برای بازیابی اطلاعات

• تجهیزات مورد نیاز برای شروع (میز آنتی‌استاتیک، منبع تغذیه پایدار، مانیتور با وضوح بالا، UPS)

• شرایط محیطی مناسب (دما، رطوبت، نویز الکترومغناطیسی)

• ایمن‌سازی محیط با رعایت استانداردهای ESD (الکتریسیته ساکن)

فصل 2. نصب سخت‌افزاری PC-3000

• باز کردن کارت PCIe و نصب روی مادربرد (در صورت نسخه Express)

• نصب کابل‌های SATA، PATA و کابل‌های رابط مخصوص دستگاه

• اتصال PC-3000 UDMA/Express به منابع تغذیه (در صورت نیاز به Power Adapter)

فصل 3. نصب سخت‌افزاری DeepSpar Disk Imager

• اجزای سخت‌افزاری DeepSpar: دستگاه اصلی، رابط SATA/PATA، کارت PCI، کابل‌ها

• نصب کارت DeepSpar در سیستم (برای نسخه PCI-based)

• راه‌اندازی نسخه Portable در سیستم‌های بدون نیاز به کارت داخلی

فصل 4. پیکربندی اولیه بایوس و تنظیمات مادربرد

• غیرفعال کردن Secure Boot، Fast Boot و سایر ویژگی‌های تداخل‌زا در BIOS/UEFI

• تنظیم کنترلر SATA روی حالت IDE/Compatible برای تشخیص بهتر توسط PC-3000

فصل 5. نصب نرم‌افزارهای مربوطه

• نصب نرم‌افزار PC-3000 Suite شامل: PC-3000، Data Extractor، Universal Utility و…

• نصب نرم‌افزار DeepSpar Imaging Utility و ابزارهای جانبی مربوطه

• بررسی سازگاری نرم‌افزارها با نسخه‌های مختلف ویندوز (معمولاً Windows 10/11 Pro)

فصل 6. نصب و پیکربندی درایورها

• نصب درایورهای اختصاصی PC-3000 (از طریق Device Manager یا Setup Installer)

• بررسی شناسایی صحیح دستگاه در Device Manager

• نصب Firmware Loader و Update Utility برای DeepSpar

فصل 7. پیکربندی شبکه و به‌روزرسانی نرم‌افزارها

• اتصال سیستم به اینترنت جهت دریافت به‌روزرسانی‌ها و دسترسی به پایگاه‌ داده microcodeها

• تنظیم دسترسی به سرور‌های AceLab (برای PC-3000) و DeepSpar جهت فعال‌سازی و بروزرسانی

• فعال‌سازی لایسنس‌ها و ثبت دستگاه‌ها

فصل 8. بررسی اتصالات و تست اولیه عملکرد

• اتصال تستی یک هارد SATA یا IDE و بررسی تشخیص در نرم‌افزار

• اجرای دستور تست خواندن اولیه در نرم‌افزار Data Extractor یا Imaging Utility

• بررسی وضعیت SMART، Health، و توانایی دسترسی به سکتورها

فصل 9. پشتیبان‌گیری از تنظیمات و ساختار اولیه سیستم

• ایجاد ایمیج پشتیبان از سیستم عامل پس از نصب کامل ابزارها

• مستندسازی پیکربندی اولیه جهت ریکاوری سریع در آینده

فصل 10. ایجاد Workspace استاندارد برای عملیات بازیابی

• تعریف پوشه‌های کاری برای ذخیره فایل‌های ایمیج، گزارشات و فایل‌های پروژه

• استانداردسازی نام‌گذاری پروژه‌ها و ساختار آرشیو بازیابی

بخش 3: بازیابی اطلاعات با استفاده از PC-3000

فصل 1. آشنایی با محیط نرم‌افزاری PC-3000

• معرفی بخش‌های اصلی نرم‌افزار: PC-3000 Utility، Data Extractor، Hex Viewer، Log Panel

• نحوه راه‌اندازی پروژه جدید

• تفاوت بین پروژه Logical Recovery و Physical Recovery

فصل 2. شناسایی و تشخیص نوع خرابی دیسک

• نحوه بررسی وضعیت کلی درایو از نظر شناسایی توسط BIOS و سیستم عامل

• تفاوت خرابی Firmware، خرابی برد، خرابی هد، خرابی سطح منطقی (Logical) و سطح فیزیکی (Physical)

• بررسی SMART و مقایسه نتایج اولیه

فصل 3. بازیابی اطلاعات از هارد دیسک با خرابی Firmware

• شناخت ساختار Firmware در هاردهای مختلف (Seagate، WD، Toshiba، Hitachi، Samsung و…)

• تشخیص خرابی Firmware با بررسی Logها و Module Map

• تکنیک‌های ترمیم ناحیه System Area و Firmware Modules

• انجام Hot-Swap در صورت نیاز (برای مدل‌هایی مثل WD)

فصل 4. بازیابی اطلاعات در صورت خرابی هد یا سطح فیزیکی دیسک

• نحوه قطع دسترسی به هدهای خراب (Head Map Editing)

• انتخاب هد سالم برای خواندن داده‌ها

• تنظیمات سطح پایین برای خواندن سکتورها با Retry، TimeOut، و تنظیمات Read Mode

• استفاده از خواندن بایت به بایت (Sector by Sector Imaging)

فصل 5. استفاده از Data Extractor برای استخراج فایل‌ها

• نحوه Mount کردن فایل‌سیستم‌ها (NTFS، FAT، exFAT، EXT، HFS و…)

• بازسازی پارتیشن‌های از دست رفته

• استخراج فایل‌ها از سیستم‌های رمزنگاری شده یا آسیب‌دیده

• مدیریت Bad Sectorها و جایگزینی با صفر، Previous Sector یا Sector Skipping

فصل 6. بازیابی داده از هارد دیسک‌هایی با خرابی منطقی (Logical Damage)

• تعمیر ساختار فایل‌سیستم (MFT، Partition Table، Boot Sector)

• بررسی ساختار پارتیشن با ابزار Hex Viewer و تحلیل ساختارهای جدول پارتیشن

• بازسازی ساختار فایل‌ها از RAW Data

فصل 7. بازیابی اطلاعات از هارد دیسک‌های رمزنگاری‌شده

• تشخیص نوع رمزنگاری (BitLocker، VeraCrypt، Apple FileVault و…)

• نیاز به دریافت کلید یا پین رمزگشایی

• امکان استخراج RAW Image جهت رمزگشایی در نرم‌افزارهای خارجی

فصل 8. ریکاوری از سیستم‌های RAID با استفاده از PC-3000 RAID Edition

• شناسایی نوع RAID (RAID 0، RAID 1، RAID 5 و …)

• وارد کردن ایمیج دیسک‌ها و بازسازی آرایه RAID

• استخراج فایل‌ها از آرایه‌ها پس از بازسازی موفق

فصل 9. تکنیک‌های تخصصی برای بهبود شانس بازیابی

• استفاده از Maps (مثلاً Sector Status Map، Read Map)

• تعیین Prioritized Files برای بازیابی سریع فایل‌های مهم

• کنترل دقیق سرعت خواندن و تعداد Retry برای دیسک‌های ضعیف

فصل 10. گزارش‌گیری و مستندسازی پروژه بازیابی

• ثبت کامل عملیات در Log Panel و ذخیره نتایج

• خروجی گرفتن از فایل‌های گزارش برای مشتری یا کارهای قانونی (Forensics)

• تولید گزارش با مشخصات فنی، وضعیت فایل‌ها و جزئیات فرآیند ریکاوری

بخش 4: بازیابی اطلاعات با استفاده از DeepSpar Disk Imager

فصل 1. مقدمه و معرفی DeepSpar Disk Imager

• فلسفه طراحی DeepSpar Disk Imager و نقش آن در ریکاوری سخت‌افزاری

• تفاوت آن با دیگر ابزارهای بازیابی سخت‌افزاری (مثل PC-3000)

• پشتیبانی از رابط‌های مختلف (SATA, IDE, USB)

فصل 2. نصب، اتصال و آماده‌سازی برای کار

• اجزاء سخت‌افزاری دستگاه DeepSpar

• نحوه اتصال هارد معیوب به DeepSpar از طریق پورت‌های اختصاصی

• راه‌اندازی نرم‌افزار DeepSpar Control Panel در ویندوز

• بررسی پیام‌های اولیه هنگام شناسایی دیسک (SMART, Capacity, Drive ID)

فصل 3. تنظیم پارامترهای Image گرفتن از دیسک آسیب‌دیده

• تعریف رفتار در برابر سکتورهای خراب: Retry / Skip / Delay

• تنظیم پارامترهای پیشرفته مانند Timeouts، تعداد تلاش‌ها، Window Size

• تنظیم الگوریتم Image گیری از ناحیه‌های بحرانی (High Risk Zones)

فصل 4. ساخت Image به صورت انتخابی و مرحله‌ای

• Image گیری بر اساس محدوده (LBA Range)

• Image گیری به صورت Head Map برای جلوگیری از استفاده از هدهای خراب

• مدیریت فرایند Pause/Resume و Reallocation سکتورها

فصل 5. استفاده از قابلیت Head Map Analysis

• تحلیل عملکرد هدهای مختلف هارد

• تشخیص خرابی هد خاص و دور زدن آن در فرآیند بازیابی

• تصویر برداری تنها از هدهای سالم برای جلوگیری از آسیب بیشتر

فصل 6. بازیابی اطلاعات از سکتورهای آسیب‌دیده

• تنظیمات نرم‌افزاری برای حداکثر بازیابی در Bad Sectorها

• استفاده از حالت‌های مختلف خواندن (PIO / DMA / Safe Mode)

• ذخیره Image بر روی دیسک یا شبکه (از طریق SMB یا USB)

فصل 7. ادغام با نرم‌افزارهای دیگر برای استخراج داده‌ها

• تبدیل Image گرفته‌شده به فرمت قابل استفاده در R-Studio، UFS Explorer، DMDE

• اتصال Live Image به ابزارهای تحلیل فایل‌سیستم برای استخراج فایل‌ها

• استفاده از DeepSpar USB Stabilizer برای دیسک‌های USB آسیب‌دیده

فصل 8. افزایش موفقیت بازیابی در دیسک‌های بسیار ناسالم

• تنظیم الگوریتم‌های Dynamic Reading

• استفاده از Reverse Imaging و Adaptive Skip

• ترکیب Image گیری بخش‌های سالم با استخراج مستقیم فایل‌ها

فصل 9. بازیابی RAID و Volumeهای Logical

• اتصال دیسک ایمیج‌شده به ابزارهای بازسازی RAID (R-Studio, PC-3000 RAID Module)

• شناسایی ساختار Logical Volume Manager (LVM)، GPT، BitLocker و غیره

• تحلیل و استخراج ساختار فایل‌سیستم پس از Image گیری موفق

فصل 10. مستندسازی و گزارش‌گیری از عملیات بازیابی

• ساخت گزارش مرحله‌به‌مرحله از فرآیند Image گیری

• ثبت خطاها، Retryها، سکتورهای خراب و Success Rate

• ذخیره اطلاعات لاگ برای ارائه به مشتری یا استفاده در Digital Forensics