دوره نرم‌افزارهای تخصصی ریکاوری

این دوره با هدف آموزش استفاده از ابزارهای حرفه‌ای بازیابی اطلاعات طراحی شده است و به شرکت‌کنندگان مهارت‌های کاربردی برای رفع مشکلات مختلف در دستگاه‌های ذخیره‌سازی را ارائه می‌دهد.

بخش 1: آشنایی با اصول بازیابی اطلاعات

فصل 1. تعریف بازیابی اطلاعات و اهمیت آن

• مفهوم بازیابی اطلاعات در دنیای فناوری.
• نقش بازیابی اطلاعات در حفاظت از داده‌های شخصی و سازمانی.
• کاربردهای بازیابی اطلاعات در صنایع مختلف (پزشکی، مالی، رسانه‌ای و…).

فصل 2. انواع مشکلات از دست رفتن داده‌ها

• مشکلات ناشی از خطاهای انسانی:
  • حذف تصادفی فایل‌ها.
  • فرمت ناخواسته.
• مشکلات سخت‌افزاری:
  • خرابی هارد دیسک، SSD، یا فلش مموری.
  • مشکلات ناشی از بدسکتور.
• مشکلات نرم‌افزاری:
  • آسیب دیدن فایل سیستم.
  • خطاهای سیستم‌عامل.
• عوامل خارجی:
  • آسیب‌های ناشی از ویروس و بدافزار.
  • بلایای طبیعی (آب‌گرفتگی، آتش‌سوزی).

فصل 3. مفاهیم پایه‌ای در ساختار داده و فایل سیستم

• ساختار داده‌ها و بلوک‌های ذخیره‌سازی:
  • نحوه ذخیره داده‌ها در دیسک‌ها.
  • اهمیت جداول آدرس‌دهی فایل‌ها (FAT، MFT).
• آشنایی با فایل سیستم‌ها:
  • ویژگی‌ها و کاربردهای سیستم‌های NTFS، FAT32، exFAT.
  • بررسی EXT4 و دیگر فایل سیستم‌های لینوکسی.
  • چالش‌های بازیابی اطلاعات در فایل سیستم‌های مختلف.

فصل 4. طبقه‌بندی ابزارهای بازیابی اطلاعات

• ابزارهای نرم‌افزاری:
  • دسته‌بندی ابزارهای رایگان و تجاری.
  • تفاوت ابزارهای عمومی با ابزارهای تخصصی.
• ابزارهای سخت‌افزاری:
  • دیسک‌ ایمیجرها (Disk Imaging Devices).
  • دستگاه‌های تعمیر و ریکاوری فیزیکی هارد دیسک.
• خدمات بازیابی حرفه‌ای:
  • مراکز تخصصی بازیابی اطلاعات و فناوری‌های پیشرفته آن‌ها.

فصل 5. تفاوت بازیابی اطلاعات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری

• بازیابی سخت‌افزاری:
  • جراحی قطعات دیسک.
  • استفاده از کلین‌روم‌ها (Clean Room) برای تعمیرات فیزیکی.
• بازیابی نرم‌افزاری:
  • تحلیل فایل سیستم.
  • استخراج داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته.

فصل 6. دلایل اهمیت تحلیل پیش از بازیابی اطلاعات

• ارزیابی سطح آسیب‌دیدگی دستگاه ذخیره‌سازی.
• شناسایی نوع داده‌های از دست رفته و امکان‌پذیری بازیابی.
• جلوگیری از آسیب بیشتر در صورت انجام اقدامات اشتباه.

فصل 7. اشتباهات رایج در بازیابی اطلاعات

• نوشتن اطلاعات جدید روی دیسک‌های آسیب‌دیده.
• استفاده از ابزارهای نامناسب.
• بازیابی بدون تهیه ایمیج از دیسک.
• اقدامات غیرحرفه‌ای و خطرناک مانند باز کردن هارد دیسک در محیط‌های غیرایمن.

فصل 8. روش‌های افزایش شانس موفقیت در بازیابی اطلاعات

• توقف استفاده از دستگاه پس از حذف یا فرمت ناخواسته.
• تهیه نسخه ایمیج از دیسک پیش از بازیابی.
• انتخاب ابزار مناسب برای نوع مشکل.
• انجام تست‌های اولیه برای ارزیابی صحت داده‌ها.

بخش 2: آموزش نرم‌افزارهای حرفه‌ای بازیابی اطلاعات

فصل 1. R-Studio

1.1. معرفی و نصب نرم‌افزار

• دریافت نرم‌افزار از سایت رسمی.
• مراحل نصب و تنظیم اولیه.
• آشنایی با محیط کاربری و ابزارها.

1.2. قابلیت‌های کلیدی

• بازیابی اطلاعات از پارتیشن‌های فرمت شده یا حذف شده.
• بازسازی جداول پارتیشن خراب (Partition Table Reconstruction).
• قابلیت بازیابی RAW Data برای فایل‌های غیرقابل دسترس.

1.3. روش‌های عملی بازیابی

• بازیابی فایل‌های حذف‌شده.
• بازیابی پارتیشن‌های گمشده.
• کار با دیسک‌های دچار خرابی سخت‌افزاری.

1.4. تنظیمات پیشرفته

• استفاده از تنظیمات فیلتر برای جستجوی فایل‌های خاص.
• بررسی لاگ‌ها و گزارش‌های فرآیند بازیابی.

فصل 2. EaseUS Data Recovery Wizard

2.1. معرفی نرم‌افزار و قابلیت‌های آن

• نصب و راه‌اندازی سریع.
• رابط کاربری آسان و تعاملی.

2.2. انواع حالت‌های بازیابی

• بازیابی سریع (Quick Recovery).
• بازیابی عمیق (Deep Recovery).
• بازیابی فایل‌های حذف‌شده دائمی.

2.3. بازیابی از دستگاه‌های مختلف

• بازیابی اطلاعات از فلش مموری‌ها و کارت‌های حافظه.
• بازگردانی پارتیشن‌های حذف‌شده یا فرمت شده.

2.4. ذخیره و مدیریت اسکن‌ها

• نحوه ذخیره نتایج اسکن برای استفاده بعدی.
• مرتب‌سازی فایل‌ها بر اساس نوع، حجم یا تاریخ.

فصل 3. Disk Drill

3.1. معرفی قابلیت‌های منحصربه‌فرد

• پشتیبانی از سیستم‌عامل‌های ویندوز و مک.
• امکان بازیابی اطلاعات از درایوهای اکسترنال.

3.2. روند بازیابی اطلاعات

• شناسایی و اسکن فایل‌های گمشده.
• تحلیل فایل سیستم و رفع خطاهای رایج.

3.3. ویژگی‌های پیشرفته

• حفاظت از اطلاعات با قابلیت Recovery Vault.
• ایجاد ایمیج از دیسک برای بازیابی ایمن‌تر.

فصل 4. MiniTool Power Data Recovery

4.1. مقدمه‌ای بر ابزار و نصب آن

• معرفی ابزارهای مختلف در محیط کاربری.
• نصب نسخه رایگان و محدودیت‌های آن.

4.2. کاربردهای خاص

• بازیابی داده‌ها از هاردهای دارای بدسکتور.
• بازگردانی فایل‌ها از دیسک‌های اکسترنال و فلش مموری.

4.3. تنظیمات و ابزارهای پیشرفته

• ذخیره اسکن برای بررسی بعدی.
• جستجوی دقیق برای فایل‌های خاص.

فصل 5. TestDisk و PhotoRec

5.1. TestDisk

• معرفی نرم‌افزار و کاربردهای آن.
• بازسازی جدول پارتیشن (Partition Table).
• رفع مشکلات مرتبط با بوت سکتور (Boot Sector).

5.2. PhotoRec

• بازگردانی فایل‌های خاص نظیر عکس، ویدیو و اسناد.
• تحلیل و بازسازی فایل‌های آسیب‌دیده در محیط‌های بدون فایل سیستم.

5.3. روش‌های جلوگیری از تخریب بیشتر

• آموزش استفاده از دیسک ایمیج به جای کار مستقیم با هارد اصلی.
• محافظت از داده‌ها با کپی‌برداری قبل از بازیابی.

فصل 6. Recuva

6.1. مقدمه و نصب نرم‌افزار

• مراحل دانلود و نصب.
• آشنایی با محیط کاربری ساده و کاربردی.

6.2. حالت‌های مختلف اسکن

• اسکن سریع (Quick Scan).
• اسکن عمیق (Deep Scan).

6.3. ویژگی‌های کاربردی

• بازیابی فایل‌های پاک شده از Recycle Bin.
• تنظیمات خاص برای بازیابی ایمن فایل‌ها.

6.4. کاربردهای پیشرفته

• بازگردانی فایل‌های Securely Deleted.
• ذخیره نتایج بازیابی برای تحلیل‌های بعدی.

بخش 3: بازیابی اطلاعات در محیط‌های خاص

فصل 1. بازیابی اطلاعات از RAID

• تعریف RAID و انواع آن (RAID 0، RAID 1، RAID 5، RAID 6، RAID 10).
• دلایل خرابی در آرایه‌های RAID (خرابی دیسک‌ها، تنظیمات اشتباه، مشکلات کنترلر).
• استفاده از ابزارهای تخصصی برای بازیابی RAID:
  • R-Studio برای بازسازی آرایه‌های RAID.
  • ReclaiMe RAID Recovery برای بازسازی پیکربندی RAID.
• مراحل بازسازی آرایه‌های RAID با حفظ داده‌ها.
• اهمیت ترتیب دیسک‌ها در بازیابی.
• بازسازی داده‌های RAID نرم‌افزاری و سخت‌افزاری.

فصل 2. بازیابی اطلاعات از NAS (Network Attached Storage)

• تعریف NAS و کاربرد آن در شبکه‌های خانگی و سازمانی.
• چالش‌های بازیابی اطلاعات از NAS (فرمت شدن، خرابی سخت‌افزار، مشکلات فایل سیستم).
• روش اتصال NAS به نرم‌افزارهای بازیابی:
  • اتصال از طریق پروتکل‌های SMB، NFS یا iSCSI.
• بازیابی اطلاعات از NAS با ابزارهای زیر:
  • R-Studio برای دسترسی به داده‌های شبکه.
  • UFS Explorer برای بازیابی داده‌های اشتراکی.
• رفع خطاهای مربوط به RAID در NAS.
• بررسی لاگ‌های NAS برای شناسایی خرابی.

فصل 3. بازیابی اطلاعات از فلش مموری

• انواع مشکلات فلش مموری:
  • خرابی‌های فیزیکی (شکستگی یا آسیب پورت USB).
  • خرابی فایل سیستم (RAW شدن فلش، فرمت شدن تصادفی).
• ابزارهای بازیابی اطلاعات از فلش مموری:
  • EaseUS Data Recovery Wizard.
  • Disk Drill.
  • MiniTool Power Data Recovery.
• رفع مشکلات ناشی از شناسایی نشدن دستگاه توسط سیستم.
• بازیابی فایل‌های حذف‌شده از فلش با استفاده از اسکن عمیق.

فصل 4. بازیابی اطلاعات از SSD (Solid State Drive)

• تفاوت SSD با هارد دیسک در فرآیند بازیابی (مانند TRIM و ویژگی‌های NAND Flash).
• مشکلات رایج در SSD:
  • حذف داده‌ها به دلیل ویژگی TRIM.
  • خرابی کنترلر SSD.
• استفاده از ابزارهای تخصصی برای SSD:
  • R-Studio برای بازیابی داده‌های TRIM نشده.
  • Disk Drill برای SSDهای خارجی و داخلی.
• بازیابی اطلاعات از SSDهایی که دچار قطعی ناگهانی برق شده‌اند.
• مدیریت بدسکتورهای دیجیتالی در SSD.

فصل 5. بازیابی اطلاعات از دستگاه‌های ذخیره‌سازی خاص

• دوربین‌های دیجیتال و کارت حافظه (SD Cards):
  • رفع خطاهای خواندن یا نوشتن اطلاعات.
  • استفاده از نرم‌افزارهایی مانند PhotoRec برای بازیابی عکس‌ها و فیلم‌ها.
• هاردهای اکسترنال:
  • رفع مشکلات ناشی از آسیب‌دیدگی کابل یا پورت.
  • بازیابی اطلاعات از فایل سیستم‌های خراب.
• دستگاه‌های DVR/NVR (دوربین‌های مداربسته):
  • بازخوانی داده‌ها از دیسک‌های DVR.
  • رفع مشکلات فایل‌های ویدیویی آسیب‌دیده.

فصل 6. بازیابی اطلاعات از فایل سیستم‌های خاص

• HFS و APFS (مک):
  • استفاده از Disk Drill و R-Studio برای بازیابی اطلاعات از سیستم‌عامل macOS.
• EXT2، EXT3، EXT4 (لینوکس):
  • ابزارهایی مانند TestDisk برای بازسازی فایل سیستم.
  • بازیابی اطلاعات از سرورهای مبتنی بر لینوکس.
• XFS و ZFS:
  • استفاده از ابزارهای پیشرفته برای بازسازی داده‌های سرور.

بخش 4: ابزارهای جانبی و مهارت‌های تکمیلی

فصل 1. تحلیل و بررسی لاگ فایل‌های نرم‌افزارهای ریکاوری

• اهمیت لاگ فایل‌ها: شناسایی خطاها و مشکلات در فرآیند بازیابی.
• ساختار لاگ فایل‌ها: درک گزارش‌ها و پیام‌های خروجی نرم‌افزارها.
• نرم‌افزارهای پشتیبانی‌کننده: استفاده از R-Studio، TestDisk، و نرم‌افزارهای مشابه برای استخراج لاگ‌های دقیق.
• مطالعه خطاها و پیام‌ها: شناسایی علت مشکلاتی مانند دسترسی نداشتن به فایل‌ها، خطاهای سکتور و مشکلات فایل سیستم.

فصل 2. استفاده از ابزارهای ایمیج‌برداری (Disk Imaging)

• تعریف و اهمیت ایمیج‌برداری: جلوگیری از آسیب بیشتر به دیسک‌های خراب با استفاده از ایمیج‌برداری قبل از شروع بازیابی.
• ابزارهای پیشنهادی:
  • dd: ابزار خط فرمان برای ساختن ایمیج از دیسک.
  • R-Drive Image: رابط گرافیکی برای ایمیج‌برداری.
  • Clonezilla: ابزار اوپن سورس برای کپی و ایمیج‌برداری از دیسک‌ها.
• زمان مناسب برای ایمیج‌برداری:
  • هنگام وجود بدسکتورهای گسترده.
  • در مواردی که دیسک فیزیکی آسیب‌دیده است.
• نحوه ذخیره و استفاده از ایمیج‌ها:
  • ایجاد یک کپی از ایمیج در دستگاه جداگانه.
  • استفاده از نرم‌افزارهای ریکاوری برای بازیابی داده‌ها از روی ایمیج به جای دیسک اصلی.

فصل 3. پیکربندی تنظیمات پیشرفته در نرم‌افزارهای بازیابی

• اسکن عمیق (Deep Scan)
  • تعریف اسکن عمیق و موارد استفاده آن.
  • نرم‌افزارهای دارای قابلیت اسکن عمیق (مانند Disk Drill و EaseUS).
  • نحوه فعال‌سازی و تنظیم اسکن برای بازیابی دقیق‌تر.
• فیلترهای جستجوی پیشرفته
  • فیلتر براساس نوع فایل (مانند تصاویر، اسناد و ویدیوها).
  • تعریف محدوده اسکن بر اساس اندازه، تاریخ حذف یا مسیر خاص.
• ذخیره تنظیمات سفارشی برای استفاده مجدد: بهینه‌سازی زمان بازیابی در پروژه‌های مشابه.

فصل 4. مدیریت داده‌ها و جلوگیری از تخریب بیشتر

• ایجاد نسخه پشتیبان از داده‌های بازیابی شده
  • ابزارها و روش‌های بکاپ‌گیری (مانند استفاده از NAS یا درایوهای خارجی).
  • ابزارهای مدیریت نسخه‌های پشتیبان (Backup Management Tools).
• کنترل تغییرات در دیسک هدف
  • جلوگیری از بازنویسی اطلاعات در فضای خالی دیسک.
  • استفاده از دیسک‌های جایگزین برای بازیابی.

فصل 5. کار با ابزارهای تحلیلی و پیشرفته

• Hex Editor
  • معرفی نرم‌افزارهایی مانند HxD یا WinHex برای تحلیل داده‌ها در سطح بایت.
  • تشخیص فایل‌های آسیب‌دیده یا بازسازی دستی فایل‌ها.
• تجزیه و تحلیل پارتیشن‌ها
  • استفاده از ابزارهایی مانند GParted برای بررسی و اصلاح پارتیشن‌های آسیب‌دیده.
  • رفع مشکلات پارتیشن با TestDisk.

فصل 6. ارتقای دقت در بازیابی اطلاعات

• شبیه‌سازی مشکلات دیسک‌ها
  • ساخت محیط‌های تست برای شبیه‌سازی مشکلات رایج و بررسی عملکرد نرم‌افزارها.
• تست عملکرد نرم‌افزارهای مختلف
  • استفاده از دیسک‌های تست برای مقایسه نتایج نرم‌افزارهای ریکاوری.
• آزمایش مجدد تنظیمات اسکن: تکرار فرآیند بازیابی با تنظیمات مختلف برای افزایش دقت.

فصل 7. استفاده از ابزارهای تعمیر فایل‌های آسیب‌دیده

• ابزارهای بازسازی فایل‌ها
  • Stellar Repair for Video: بازسازی ویدیوهای خراب.
  • Stellar Repair for Photos: تعمیر عکس‌های آسیب‌دیده.
• ابزارهای تعمیر فایل‌های آرشیوی
  • WinRAR Repair: بازسازی فایل‌های آرشیوی ZIP/RAR خراب.

فصل 8. امنیت و حفاظت از داده‌ها

• رمزگذاری داده‌ها پس از بازیابی
  • ابزارهای رمزگذاری مانند VeraCrypt.
• حذف ایمن فایل‌های بازیابی‌شده غیرضروری
  • نرم‌افزارهایی مانند Eraser برای حذف دائمی فایل‌ها.

پیش‌نیازها و ملزومات دوره

• آشنایی اولیه با مفاهیم کامپیوتر و فایل سیستم‌ها.
• داشتن یک سیستم کامپیوتری با قابلیت اجرای نرم‌افزارهای معرفی‌شده.
• تهیه نسخه آزمایشی یا کامل نرم‌افزارهای آموزشی.

این دوره برای تکنسین‌های IT، علاقه‌مندان به بازیابی اطلاعات و افراد فعال در حوزه تعمیرات تجهیزات ذخیره‌سازی طراحی شده است.